3 min read
Przekonanie, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie mają potrzeb seksualnych, jest szkodliwym mitem. Jak możemy go obalić? Przeczytajcie naszą rozmowę z psychoterapeutką i edukatorką seksualną dr Alicją Długołęcką.
Katarzyna Chudzik: Słyszałam gdzieś zdanie, że „mówić o seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną, to jak mówić o seksualności osób wysokich”. Czyli bez sensu. I o ile brak sensu tego drugiego widzimy od razu – wiemy, że wzrost nie definiuje potrzeb seksualnych – o tyle osoby z niepełnosprawnością intelektualną próbujemy wrzucić do jednego worka.
Dr Alicja Długołęcka: Nie da się porównać wzrostu, czyli jednej cechy fizycznej, do niepełnosprawności intelektualnej. Niemniej to prawda, że wśród wszystkich ludzi – ze sprawnością czy niepełnosprawnością – występuje pełna różnorodność osobowości, zmysłowości, upodobań, doświadczeń, preferencji, orientacji.
Niepełnosprawność intelektualna jest swoistym, niepowtarzalnym sposobem rozumienia świata, który dotyczy wyłącznie procesów umysłowych. Oznacza to, że osoby z tym rodzajem niepełnosprawności po prostu w inny sposób, bardziej konkretny odbierają to, czego doświadczają w życiu.
KC: A czy można powiedzieć, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają problem z wyrażaniem potrzeb seksualnych?
AD: Myślę, że to nie oni mają problem z wyrażaniem, tylko my z przyjmowaniem. To problem stary jak pedagogika specjalna. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną myślą w sposób obrazowy, nie dochodzą do myślenia abstrakcyjnego, w związku z czym bywają traktowane jak dzieci. Tymczasem są przecież osobami dojrzałymi biologicznie, tak samo jak wszyscy funkcjonującymi hormonalnie i odczuwającymi popęd seksualny. Nie rozumieją wszystkich tworzonych przez kulturę norm, bo nie obrabiają ich intelektualnie. W pewnym sensie są więc bardziej wolni niż pozostali.
I to jest problem, bo seksualność w naszej kulturze jest zawsze obarczona normami, ocenianiem i narzucaniem cudzej woli. Mało komu chce się wczuć w sytuację osób z niepełnosprawnością intelektualną, a tym bardziej stworzyć im warunki, w których mogłyby realizować potrzeby seksualne w zgodzie ze swoimi możliwościami, przetwarzaniem informacji i dokonywaniem wyborów. Traktuje się je paternalistycznie. Stawia nierealistyczne wymagania, nie dając realnego wsparcia.
KC: Co możemy z tym zrobić?
AD: Rozwalić system. To niestety bardzo złożony problem na dłuższą rozmowę. W tym momencie lepiej pochylić się np. nad skalą wykorzystywania seksualnego kobiet z niepełnosprawnością. One padają ofiarami takiej przemocy znacznie częściej niż inne kobiety.
Osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi mogą mieć wysoko rozwinięte umiejętności związane z przeżywaniem, potrafią być czułe, życzliwe. Niestety jeśli nie otrzymują edukacji na dostosowanym do siebie poziomie, to nie umieją być asertywne, nie umieją wytyczać granic, więc stają się łatwiejszym celem nadużyć.
To oczywiście dotyczy również mężczyzn, ale w mniejszym stopniu.
KC: Edukacja seksualna mogłaby to naprawić?
AD: Oczywiście, że tak – przynajmniej częściowo. Edukacja seksualna jest podstawą, a niestety jak na razie mamy do czynienia właściwie z anty-wychowaniem seksualnym. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną powinny chodzić do ginekologa, powinny wiedzieć, jak stosować antykoncepcję i być przygotowane pod kątem asertywności. Jeśli tego nie otrzymają, będą działać spontanicznie, narażając się na brak zrozumienia i ostracyzm.
Muszę jednak zaznaczyć, że o ile osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności będą w stanie przyswoić normy, o tyle osoby ze znacznym stopniem już niekoniecznie to osiągną. Naszym zadaniem jest jednak zrobienie wszystkiego, co się w danym przypadku da, by ułatwić osobom z niepełnosprawnością godne życie.
KC: Czy są w Polsce instytucje, do których mogą się zgłosić np. opiekunki i opiekunowie osób z niepełnosprawnością intelektualną, żeby dowiedzieć się, jak taką edukację seksualną przeprowadzić?
AD: Bardzo ważne jest, żeby rodzice osób z niepełnosprawnością intelektualną zaczęli postrzegać swoje dzieci w kategoriach dorosłości, indywidualności, podmiotowości. Na pewno warto, by sięgnęli po książki dr Izabeli Fornalik i skontaktowali się z Fundacją Bardziej Kochani.
TEKST POWSTAŁ W RAMACH PROJEKTU “WSZYSCY JESTEŚMY SEKSUALNI” REALIZOWANEGO Z DOTACJI PROGRAMU AKTYWNI OBYWATELE – FUNDUSZ KRAJOWY FINANSOWANEGO PRZEZ ISLANDIĘ, LIECHTENSTEIN I NORWEGIĘ W RAMACH FUNDUSZY EOG.
