DZIEŃ DZIECKA – ZNAJ SWOJE PRAWA

Dzień Dziecka to dobry moment, żeby porozmawiać o prawach nastolatków w Polsce. To bardzo ważne żebyście znali swoje prawa i wiedzieli jak i do kogo zgłosić się o pomoc w razie potrzeby.

JAKIE PRAWA MAJĄ NASTOLATKOWIE?

Mają mnóstwo praw! Prawo do informacji i edukacji seksualnej, oczywiście dostosowanej do wieku. Prawo do ochrony zdrowia (dostęp do porad lekarskich), prawo do wyrażania opinii. Mają prawo do własnej tożsamości, orientacji psychoseksualnej, swojej przyjemności, intymności, prywatności (na przykład ochrony korespondencji, rozmów przez telefon).

OD JAKIEGO WIEKU W POLSCE MOŻNA LEGALNIE UPRAWIAĆ SEKS?

Tak zwany wiek przyzwolenia to ukończone 15 lat. W Polsce seks z osobą poniżej 15 roku życia stanowi przestępstwo – również wtedy, gdy odbywa się dobrowolnie (pod warunkiem, że jedna z nich ukończyła 17 lat).

Jeżeli seks uprawiają osoby przed 15 rokiem życia,  robią to z własnej woli i oboje mają poniżej 15 lat, to nie jest to czyn zagrożony karą więzienia, tylko środkami wychowawczo-naprawczymi. Jeśli ktoś powiadomi o tym sąd rodzinny, to ten może ustanowić nad nastolatkami nadzór kuratora lub skierować ich do ośrodka poprawczego.

CZY MOŻEMY SAMI/SAME PÓJŚĆ DO LEKARZA?

Przed ukończeniem 16. roku życia o udzielaniu świadczeń zdrowotnych decydują tylko rodzice/opiekunowie. Między 16. a 18. rokiem życia oprócz zgody rodziców potrzebna jest dodatkowo zgoda nastolatki/a.

Zgoda rodziców może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie zachowanie, z którego można odczytać taką wolę, jednak nawet gdy nie ma ani jednego, ani drugiego, lekarz zawsze powinien porozmawiać z młodym/ą pacjentem/ką i upewnić się, czy nie dzieje się coś poważnego.Nastolatka lub nastolatek może mieć trudną sytuację domową i brak wsparcia rodziców, dlatego lekarz nie może jej/go odsyłać z kwitkiem, a raczej wysłuchać, czego potrzebuje. 

Nieudzielenie porady lub informacji może narazić na niebezpieczeństwo młodą osobę, która zostaje bez pomocy.

CZY LEKARZ MOŻE POWOŁAĆ SIĘ NA KLAUZULĘ SUMIENIA PRZY ODMOWIE WYPISANIA RECEPTY NA ANTYKONCEPCJĘ? 

Lekarz może odmówić wykonania aborcji czy innego zabiegu, powołując się na tę klauzulę, ale nie może odmówić wypisania recepty na antykoncepcję, skierowania na badania (na przykład prenatalne) lub udzielenia informacji/porady lekarskiej.

W praktyce bywa inaczej, dlatego trzeba się temu sprzeciwiać. 

Jeżeli lekarz powoła się na klauzulę sumienia należy:

• po pierwsze, żądać odnotowania i uzasadnienia tego na piśmie w dokumentacji medycznej,
• po drugie, poinformowania przełożonego,
• po trzecie, warto złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta, Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej.
• Jeśli placówka ma kontrakt z NFZ, to także tam. W składaniu skarg pomaga Zespół Prawny Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (wzory do pobrania: www.federa.org.pl/stanowisko-klauzula-sumienia/).

GDY KTOŚ SKRZYWDZIŁ NASTOLATKA/KĘ, UŻYWAŁ PRZEMOCY, ZGWAŁCIŁ – CZY NASTOLATEK/KA MOŻE SAM(A) IŚĆ NA POLICJĘ?

Tak, przestępstwa dotyczące przemocy seksualnej są ścigane z urzędu, to znaczy prowadzone przez organy ścigania, a zawiadomić o podejrzeniu ich popełnienia może każdy.

Natomiast w samym postępowaniu nastolatka/ę – jako osobę pokrzywdzoną – reprezentują rodzice, bo to oni mają władzę rodzicielską i sprawują opiekę. Jeżeli, co się zdarza, jedno z rodziców jest sprawcą, to wtedy organy ścigania powiadamiają sąd opiekuńczy. Sąd wyznacza kuratora, który reprezentuje interesy nastolatka/i w zastępstwie rodziców. O przemocy czy gwałcie można powiedzieć też innemu dorosłemu i poprosić, żeby to zgłosił.

Pomoc znajdziemy w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (www.fdds.pl/, tel.:116 111) czy telefonie zaufania Federacji: 22 635 93 92. Prawo przewiduje specjalną ochronę ofiar w takich wypadkach, przesłuchiwani/e możemy być tylko raz i to w obecności psychologa.

CO SIĘ DZIEJE, GDY NASTOLATEK/KA TRAFIA DO LEKARZA PO GWAŁCIE?

Obowiązkiem lekarza jest zapewnić pacjentowi/pacjentce w takim momencie kompleksową opiekę. Dziewczyna lub transchłopak muszą być zabezpieczeni przed niechcianą ciążą, lekarz powinien podać im za darmo leki PEP w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia wirusem HIV oraz zrobić test ciążowy i na HIV.