MIESIĄCZKA

Miesiączka to taki magiczny moment inicjacji wkraczania w dorosłość, jak twierdzą w niektórych częściach świata. Większość z nas uważa jednak, że to po prostu czysta fizjologia i nie ma co nad tym rozmyślać. Myślę, że prawda leży gdzieś pośrodku.

Prawidłowy, regularny okres mówi nam często, że nasz organizm jest zdrowy i płodny. Jakiekolwiek zaburzenia cyklu sprawiają, że natychmiast szukamy przyczyny u lekarza_rki i często przyczynę znajdujemy. Faktem jest również, że nasza energia, samopoczucie, a nawet szybkość uczenia się zależą od fazy cyklu. Warto zatem bardzo dokładnie poznać swoją fizjologię i biologię, żebyśmy to my wpływały_li na nią, a nie ona na nas.

Miesiączka jest stałym elementem życia większości kobiet i osób menstruujących. Comiesięczne krwawienie rozpoczyna się w okresie dojrzewania, a kończy podczas menopauzy. 

Jest naturalnym, fizjologicznym, cyklicznym zjawiskiem w organizmie, więc nie ma się czego wstydzić. Pomimo tego, że często wiąże się z dolegliwościami i dyskomfortem, postaraj się dostrzec pozytywne strony tego procesu, bo jest on oznaką zdrowia. W określonym czasie nabłonek macicy (endometrium) złuszcza się, co skutkuje kilkudniowym krwawieniem. O ile przez większość życia cykle charakteryzuje regularność, o tyle u młodych osób, które dopiero rozpoczynają miesiączkowanie, i u tych już dojrzałych, tuż przed menopauzą (przekwitaniem), mogą być one nieregularne. 

Pierwsza miesiączka pojawia się zazwyczaj ok. 12-13 roku życia i jest prawie końcowym etapem dojrzewania. Występuje po tzw. skoku wzrostowym, więc jeżeli dostajemy okres, to już prawdopodobnie nie urośniemy tak dużo. Okres powinien wystąpić do 15 roku życia. Jeżeli nie wystąpi, trzeba skonsultować to z ginekologiem_żką, gdyż brak miesiączki może mieć podłoże chorobowe. 

CZYM JEST CYKL MIESIĄCZKOWY?

Cykl miesiączkowy to powtarzające się regularnie zmiany zachodzące w organizmie wywołane działaniem hormonów.

Fizjologicznie objawia się krwawieniem z dróg rodnych (miesiączką) spowodowanym złuszczaniem i wydalaniem przez pochwę fragmentów błony śluzowej macicy. Długość cyklu miesiączkowego liczy się od pierwszego dnia krwawienia do ostatniego dnia przed następną miesiączką. Średnio cykl miesiączkowy trwa 28 dni. Można jednak zaobserwować różnice w długości cyklu u różnych osób. Za normalne przyjęte jest odchylenie 21-35 dni. 

Cykl miesiączkowy przebiega indywidualnie u każdej osoby. Prawidłowy okres występuje co 28 dni +/-7, czyli między 21-35 dni, najczęściej co 28 dni. Okres trwa zwykle 3-5 dni. Jego długość powinna być przede wszystkim stała (+/- 7 dni, ale nie więcej). Średnio w czasie okresu tracimy maksymalnie ok. 80 ml krwi, najczęściej jest to ok. 30 ml. W ciągu pierwszych 2 lat po wystąpieniu pierwszej miesiączki, krwawienie może być nieregularne, a także mogą występować bardzo obfite krwawienia.

Cykl miesiączkowy to efekt działania wielu hormonów na błonę śluzową macicy i jajnik. W jajniku dojrzewającej osoby znajduje się ok. 400 000 komórek jajowych, z których średnio co miesiąc jedna będzie dojrzewać i uzyskiwać biologiczną gotowość do zapłodnienia. 

Cykl miesięczny to czas między pierwszym dniem miesiączki, a pierwszym dniem kolejnej miesiączki. Jeśli cykl trwa 28 dni, w jego połowie dochodzi do owulacji – uwolnienia jajeczka. Druga faza cyklu po owulacji jest zawsze stała i wynosi 14 dni. Faza do owulacji może się zmieniać, czyli jeżeli cykl ma 35 dni to owulacja jest w 21 dniu. W drugiej fazie złuszcza się błona śluzowa macicy, otwierają się tętniczki. Miesiączka to resztki jajeczka, krew i strzępy błony. Datę pierwszego dnia okresu warto zapisywać w kalendarzu albo aplikacji (na przykład Flow, Clue), żeby sprawdzać, jak regularne są okresy. O datę ostatniej miesiączki pyta też ginekolog_żka przy każdej wizycie.

CO TO JEST ZESPÓŁ NAPIĘCIA PRZEDMIESIĄCZKOWEGO I JAK SIĘ OBJAWIA?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego, popularnie i już potocznie znany jako PMS (Premenstrual Syndrom), zaczyna się ok. 7 dni przed spodziewanym okresem i kończy w zasadzie w momencie rozpoczęcia krwawienia. Ale nie każda osoba ma PMS. Może być tak, że PMS u niektórych pojawia się czasem, a może nie pojawiać się wcale i to też jest naturalna reakcja organizmu uzależniona od wielu czynników i od tego jak nasz organizm na nie zareaguje.

Przyczyną PMS są hormony regulujące cały cykl miesiączkowy. PMS u większości osób wiąże się z pogorszeniem samopoczucia.

Typowy PMS to objawy psychologiczne i fizjologiczne. Najczęściej wymieniane, dotyczą bólów w okolicy podbrzusza i kręgosłupa. Oprócz tego zwiększa się apetyt, pojawia się huśtawka nastrojów. Czujemy się rozdrażnione_i, agresywne_i, depresyjne_i i senne_i. Nasza energia życiowa znacznie spada.

Część osób mówi o tym, że jednym z symptomów są bolące piersi. Na skórze może czasem pojawić się trądzik, temperatura ciała wzrasta, a waga może się zwiększyć nawet o trzy kilogramy (wiąże się to z zatrzymaniem wody podczas okresu).

Możliwe objawy fizyczne to: wzdęcie, uczucie pełności i rozpierania brzucha (to gromadzenie wody), biegunka lub zaparcie, uczucie ciężaru w podbrzuszu, napięcie i bolące piersi, opuchnięte ręce i nogi, ból i zawroty głowy, nudności i wymioty, ból mięśni.

Możliwe objawy natury psychologicznej to: poczucie rozdrażnienia i podenerwowania, huśtawka nastrojów, bezsenność lub nadmierna senność, zaburzenia pamięci lub brak skupienia, lęki, stany paniki, skłonności do depresyjnych myśli, zwiększony apetyt i zachcianki. 

Jeśli uświadomisz sobie, że złe samopoczucie występujące tuż przed miesiączką to PMS, będziesz mogła/mógł sobie pomóc, wprowadzając kilka zmian w swojej dotychczasowej diecie oraz trybie życia.

JAK RADZIĆ SOBIE Z PMS?

Zmiana trybu życia, czyli sport (dobra jest joga, pilates) i dieta (bez cukru, kofeiny i wzdymających produktów). W czasie wysiłku fizycznego organizm produkuje endorfiny, czyli naturalne regulatory nastroju, które mają również działanie przeciwbólowe. 

Jeżeli objawy PMS są bardzo dokuczliwe, znacznie przyczyniają się do pogorszenia komfortu życia, należy zgłosić się do lekarza_rki i podjąć właściwe leczenie. Po konsultacji z ginekologiem_żką i przy braku przeciwwskazań, rozwiązaniem jest antykoncepcja hormonalna, która w znacznym stopniu łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego. W przypadkach bardzo nasilonych objawów stosuje się nawet okresowo tabletki przeciwdepresyjne.

CZY MIESIĄCZKOWANIE MOŻE BYĆ BOLESNE?

Ból podczas miesiączki może mieć różne przyczyny. Często występuje przy endometriozie. Endometrioza jest chorobą o nie do końca znanej przyczynie, w której to błona śluzowa macicy występuje poza macicą (np. na jajniku, na otrzewnej miednicy mniejszej, na odbytnicy). Oprócz bardzo bolesnych miesiączek występują wtedy też bardzo obfite okresy i bolesne współżycie. 

Bardzo często bolesne miesiączkowanie nie ma określonej przyczyny, a odpowiadają za nie tzw. prostaglandyny – zapalne czynniki, które uwalniają się w nadmiernej ilości. Bolesne miesiączki mogą się też nasilać w sytuacjach znacznego stresu. Nie każda osoba ma bolesne miesiączki, wiele przechodzi je bez odczuwania jakiegokolwiek bólu czy dyskomfortu. Jeśli miesiączka jest dla Ciebie bardzo bolesna, porozmawiaj o tym z ginekolożką_giem.

ZABURZENIA CYKLU MIESIĘCZNEGO – JAKIE SĄ PRZYCZYNY?

Zaburzenia cyklu miesięcznego to temat rzeka. Przyczyn może być wiele. Często w przypadku bardzo intensywnych ćwiczeń fizycznych albo restrykcyjnej diety (w tym anoreksji) dochodzi do zaburzenia wydzielania hormonów, które trzymają cały cykl miesięczny w ryzach. Trzeba pamiętać, że nadmiar zawsze szkodzi, czyli warto ćwiczyć rozsądnie i jeść też rozsądnie, nie głodzić się.

Zaburzenia cyklu, a nawet całkowity brak miesiączek występuje również w przypadku zespołu jajników policystycznych (PCOS – policystic ovary syndrom). Zespół ten dotyczy ok. 10% kobiet i może mieć bardzo łagodną, umiarkowaną albo ciężką postać. Głównymi objawami zespołu jest nadmierne wydzielanie androgenów (testosteron) oraz brak albo rzadkie owulacje.

Często osoby z PCOS pomimo diety mają problem z utrzymaniem wagi i są otyłe. A z powodu nadmiaru testosteronu mają problem z pryszczami, przetłuszczającymi się włosami i nadmiernym owłosieniem. 

Do innych przyczyn hormonalnych zaburzeń okresu zaliczamy nadczynność i niedoczynność tarczycy, a także podwyższone stężenie prolaktyny, gdzie często oprócz rzadkich miesiączek, występuje też wyciek mleka z piersi i bóle głowy. W przypadku każdego zaburzenia cyklu miesięcznego trzeba skontaktować się z ginekologiem_żką. 

JAKIE MIESIĄCZKI UZNAJEMY ZA NORMALNE A JAKIE ZA OBFITE?

Lekkie lub umiarkowane krwawienie zwykle występuje na początku miesiączki. Później krwawienie może stawać się coraz obfitsze, a w drugim lub trzecim dniu miesiączki ilość wydalanej krwi będzie największa. Potem krwawienie znów zaczyna się zmniejszać i w ostatnich dniach jest zwykle niewielkie i wskazuje koniec okresu.

Ilość wydalanej krwi podczas miesiączki różni się w zależności od dnia cyklu i od specyficznych cech organizmu każdej osoby. W przypadku normalnego krwawienia miesiączkowego, będziesz potrzebować średnio 4-5 podpasek lub tamponów dziennie. Okres możemy uważać za obfity wtedy, gdy wiąże się z koniecznością zmiany podpaski lub tamponu częściej niż raz na 1-2 godziny. 

Obfite okresy grożą wystąpieniem anemii. Anemia wiąże się ze zwiększonym poczuciem zmęczenia, sennością, wypadaniem włosów, bólami głowy, brakiem koncentracji, depresją i możliwym spadkiem libido. 

TAMPON CZY PODPASKA?

W czasie okresu trzeba wyjątkowo dbać o higienę. Podpaski należy zmieniać co 2-3 godziny, nawet jeżeli nie ma na nich dużo krwi. Zawsze warto wybrać rodzaj podpasek, który nam odpowiada, nie podrażnia i utrzyma w pewności, że nie przecieknie.

Jeżeli wybieramy tampony, to też warto dobrać rozmiar do nasilenia krwawienia i zmieniać co 2-3 godziny. Krew jest wyjątkowo dobrą pożywką dla bakterii i przy braku higieny jest duże ryzyko pojawienia się stanów zapalnych. Ale przy odpowiedniej higienie wszystko będzie dobrze.

Młode osoby, które dopiero zaczynają swoją miesięczną przygodę, mogą zacząć od podpasek i ich przetestowania. Ważne, żeby w czasie okresu czuć się bezpiecznie i wygodnie. Jeśli decydujesz się na używanie tamponów, to na początku warto stosować tampony o mniejszych rozmiarach mini. Można też zacząć od korzystania z tamponów z aplikatorami, które pomagają z ich odpowiednim umieszczeniem.

Na rynku są jeszcze kubeczki menstruacyjne, które umieszcza się w pochwie. Jest to rozwiązanie do indywidualnego przetestowania. Ten produkt jest na pewno bardziej ekologiczny od jednorazowych podpasek i tamponów. 

CZY MOŻNA UPRAWIAĆ SPORT PODCZAS MIESIĄCZKI?

Podczas miesiączki możemy robić wszystko, co zazwyczaj robimy. Lekkie ćwiczenia mogą wręcz złagodzić bolesne skurcze brzucha i spowodować, że lepiej się poczujemy. Nie powinny być tylko zbyt intensywne, bo mogłyby nasilić krwawienie. 

W czasie okresu spokojnie możesz pójść na basen, ale załóż tampon i zmień go zaraz po wyjściu z wody.

CZY PODCZAS MIESIĄCZKI TRZEBA ZREZYGNOWAĆ Z SEKSU?

Prawda jest taka, że z punktu widzenia estetycznego, współżycie przy okresie może wyglądać jak pole walki. Krew w pomieszaniu ze śluzem jest praktycznie wszędzie. Oprócz tego ważne też są aspekty zdrowotne. 

Dużo łatwiej wtedy o infekcję błony śluzowej macicy i przydatków. Łatwiej też zarazić się chorobami przenoszonymi drogą płciową np. HIV i wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Współżycie może być też bolesne i spowodować większe krwawienie.

Bezpośrednich przeciwwskazań do współżycia w czasie okresu nie ma, ale trzeba mieć świadomość możliwych konsekwencji zdrowotnych. W czasie miesiączki można jednak się kochać tak samo, jak w każdy inny dzień. Należy pamiętać o tym, że miesiączka nie działa jak antykoncepcja i seks w czasie okresu wcale nie zabezpiecza przed ciążą. 

Jeśli w czasie okresu chcesz uprawiać seks, to nie krępuj się, ale nie zapomnij o prezerwatywie – pozwala ona zapobiec ryzyku infekcji, na które jesteś narażona_y bardziej podczas okresu. Jeśli wolisz uprawiać seks po zakończeniu okresu, to też jest ok, bo chodzi o to, abyś to Ty czuł_a się komfortowo w każdej sytuacji. Wybór należy do Ciebie! 

CZY PODRÓŻOWANIE MA WPŁYW NA OKRES?

Podróże, a zwłaszcza związana z nimi zmiana klimatu i strefy czasowej, może wpłynąć na zmiany w regularności cyklu.

CO ZROBIĆ, GDY TAMPON LUB PODPASKA PRZECIEKNĄ?

Czasem zdarza się, że okres może być bardziej obfity niż się spodziewasz. Może też być tak, że podpaska się przesunie czy też niewłaściwie włożysz tampon i okres przecieknie na ubranie. To się może zdarzyć każdemu i nie ma powodów do wstydu.

Jeśli przeciek będzie znaczący i będzie go widać, warto zadbać o swój komfort i poprosić w szkole/w pracy o możliwość pójścia do domu. Większość osób rozumie, że jest to normalna sprawa fizjologiczna i czasem zdarzają się takie sytuacje. A żeby zmniejszyć ryzyko takich sytuacji, warto założyć bieliznę, która dobrze przylega i nie będzie się mocno przesuwać lub odstawać. 

JAK POWIEDZIEĆ RODZICOM LUB OPIEKUNOM_KOM, ŻE MAM OKRES?

Pierwsza miesiączka to poważna sprawa. Rozmowa z rodzicami na temat miesiączki i innych osobistych spraw może być nieco kłopotliwa, szczególnie jeśli nie jesteś przyzwyczajona_y do takich rozmów. 

Bez względu na to, jak to zrobisz, rozmowa na ten temat to zupełnie naturalna sprawa. To po prostu fizjologia. 

OTO KILKA SPOSOBÓW NA PRZEŁAMANIE LODÓW 

Porozmawiaj z dorosłą kobietą: mamą, ciocią, babcią, opiekunką, bo ona też to przechodziła i może udzielić Ci wskazówek, jak radzić sobie ze skurczami i innymi niedogodnościami. 

Jeśli trudno ci rozpocząć rozmowę twarzą w twarz, zostaw notatkę z prośbą o rozmowę na temat miesiączki. W ten sposób mama, tata lub opiekun_ka zainicjuje z Tobą rozmowę i nie będziesz musiał_a się o to martwić. 

Możesz po prostu podejść i powiedzieć prosto z mostu, jak się czujesz i zadać pytania dotyczące okresu. Możesz też sprowokować rozmowę np. wrzucając opakowanie podpasek do koszyka, kiedy będziecie następnym razem robić zakupy.

CZY MUSZĘ MÓWIĆ RODZICOM, ŻE ZACZĄŁ MI SIĘ OKRES?

Nie musisz, ale nie ma potrzeby tego ukrywać, bo to dotyczy zdrowia i to najnormalniejsza rzecz pod słońcem, że młoda osoba dojrzewa i dostaje miesiączki. Mieszkacie razem i prędzej czy później i tak się dowiedzą, np. gdy będziesz potrzebował_a kupić podpaski czy tampony. Jest to zupełnie normalne.

Tekst: dr Monika Łukasiewicz