KIM SĄ OSOBY INTERPŁCIOWE

Możesz mieć wrażenie, że nie znasz żadnej osoby interpłciowej, ponieważ jest to termin mało znany. Statystyki mówią jednak, że takich osób jest mniej więcej tyle, ile osób rudych. Z taką różnicą, że zazwyczaj interpłciowości nie widać na zewnątrz, tak jak widoczny jest np. kolor włosów.

KIM SĄ OSOBY INTERPŁCIOWE?

O interpłciowości mówimy wówczas, kiedy różne cechy (m.in. chromosomy, ustrój hormonalny, wewnętrzne i zewnętrzne narządy płciowe) nie wpisują się w utarte definicje typowych ciał męskich bądź żeńskich.

Interpłciowość dotyczy budowy i funkcjonowania ciała, nie zaś tożsamości. Nie należy jej mylić z transpłciowością, choć osoby interpłciowe mogą być również osobami trans.

Cechy interpłciowe, czyli zróżnicowane cechy płciowe mogą być widoczne od razu po narodzinach, jednak u większości osób ujawniają się w okresie dzieciństwa, dojrzewania lub nawet później. Część osób interpłciowych może być nieświadoma swoich cech, jeśli nie przeprowadziły specjalistycznych badań. Niektórzy rodzice mogą dowiedzieć się o cechach interpłciowych swojego dziecka już podczas badań prenatalnych. 

INTERPŁCIOWOŚĆ W STATYSTYKACH

Szacunki mówią, że około jeden na 5000 noworodków ma nietypowe zewnętrzne narządy płciowe. Biorąc pod uwagę inne cechy płciowe, ONZ szacuje, że osoby interpłciowe stanowią około 1,7% społeczeństwa. 

Interpłciowość jest terminem parasolowym obejmującym ponad 40 różnych typów tej cechy. Dlatego warto pamiętać, że historia i doświadczenia jednej osoby są doświadczeniem indywidualnym i nie mogą być uważane za typowe dla innych osób ze zróżnicowanymi cechami płciowymi.

CZY INTERPŁCIOWOŚĆ POWINNO SIĘ LECZYĆ?

Zróżnicowane cechy płciowe są zupełnie naturalne i większość osób interpłciowych rodzi się zdrowa. Niestety, wiele osób jest poddawanych z przyczyn niemedycznych tzw. operacjom normalizującym. Są to najczęściej operacje plastyczne narządów płciowych polegające np. na redukcji wielkości łechtaczki lub usunięciu gonad (np. jąder). 

Tego typu oraz inne zabiegi są przeprowadzane często na małych dzieciach, kiedy te nie są jeszcze w stanie wyrazić świadomej zgody. Rodzice zwykle nie otrzymują pełnego zakresu informacji na temat możliwych alternatyw oraz długofalowych konsekwencji. Jednocześnie badania nie potwierdzają rzekomego, pozytywnego wpływu takich operacji na życie osób interpłciowych. Rzesza osób interpłciowych doświadcza negatywnego wpływu tych zabiegów na zdrowie psychiczne.

Te często nieodwracalne interwencje, mogą powodować komplikacje takie jak ciągły ból, nawracające infekcje czy brak wrażliwości narządów płciowych. Mogą również pociągać za sobą konieczność poddawania się kolejnym operacjom i innym zabiegom oraz przymus interwencji farmakologicznych np. przyjmowania leków hormonalnych do końca życia. 

CZY OSOBY INTERPŁCIOWE OBEJMUJE TĘCZOWY PARASOL?

Osoby interpłciowe są często włączane do parasola LGBTQ+. Jednak wiele osób ze zróżnicowanymi cechami płciowymi nie utożsamia się z ruchem osób LGBT. Niektórzy uważają, że w przypadku interpłciowości mamy do czynienia z biologicznymi cechami  płciowymi, a nie orientacją seksualną czy tożsamością płciową. 

Pojęcie interpłciowości nie dotyczy tożsamości, a więc różni się od transpłciowości i tożsamości niebinarnej. Większość osób ze zróżnicowanymi cechami płciowymi utożsamia się jako kobiety lub mężczyźni.

Osoby interpłciowe nie są „trzecią płcią”. 

Są oczywiście wśród osób interpłciowych osoby, które mają doświadczenia trans lub utożsamiają się jako osoby niebinarne.

Osoby interpłciowe włącza się pod parasol LGBTQ+ ze względu na podobieństwo doświadczeń, takich jak dyskryminacja, stygmatyzacja, brak tolerancji i zrozumienia oraz walka o poszanowanie naszych praw człowieka, np. prawa do decydowania o własnym ciele.

PRAWA CZŁOWIEKA OSÓB INTERPŁCIOWYCH

W 2013 roku ekspert ONZ ds. tortur, Juan E. Mendez, skrytykował interwencje „normalizujące” wykonywane bez świadomej zgody osób interpłciowych jako okrutne, nieludzkie i poniżające. Według badań FRA (Agencja Praw Podstawowych UE), 62% osób interpłciowych przeszło interwencje medyczne bez wyrażenia świadomej zgody. 

Celem ruchu broniącego praw człowieka osób interpłciowych jest odsunięcie interwencji medycznych w czasie na tyle, aby dziecko czy młoda osoba interpłciowa mogła uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, jednocześnie zachowując zdrowie i możliwość komfortowego funkcjonowania.

Termin „interpłciowość” używany jest obecnie głównie w kontekście walki o ochronę praw człowieka i jest stosowany wymiennie z terminem „zróżnicowane cechy płciowe”.

JAK MOŻNA OKREŚLAĆ OSOBY INTERPŁCIOWE?

W języku angielskim „sex” oznacza nie tylko stosunek, ale również płeć biologiczną, dlatego prawidłowym terminem jest interpłciowość.

Wiele osób interpłciowych, opisując swoje doświadczenia, posługuje się nazwą konkretnego typu interpłciowości np.: niewrażliwość na androgeny czy dysgenazja gonad. 

Niestety środowisko lekarskie wciąż posługuje się patologizującym określeniem „zaburzenia rozwoju płciowego”. Również terminologia taka jak ”osoby interseksualne” czy “hermafrodytyzm”czy “obojnactwo” jest nieprawidłowa i stygmatyzująca, dlatego lepiej jej nie stosować.

Pojęcie hermafrodytyzmu było często używane w medycynie oraz w nawiązaniu do mitologicznych postaci, dlatego jest uważane przez większość osób interpłciowych za patologizujące. Określenie to bywa też postrzegane jako wykluczające wiele typów interpłciowości. Jednak należy zauważyć, że istnieje grupa osób interpłciowych, która próbuje odzyskać ten termin i nadać mu pozytywne znaczenie.

Obojnactwo jest terminem stosowanym, kiedy mówimy np. o ślimakach.

W przypadku gatunku ludzkiego, u jednej osoby nie występują oba w pełni funkcjonujące układy płciowe charakterystyczne dla typowych kobiet i mężczyzn. Tak jak kobiet nie określamy “samicami”, tak samo osób interpłciowych nie należy określać “obojnakami”. 

RODZICE DZIECI INTERPŁCIOWYCH

Badania pokazują, że dla wielu rodziców informacja o cechach interpłciowych dziecka jest tak stresująca, jak informacja o jego chorobie nowotworowej. Wynika to głównie z braku wiedzy na temat interpłciowości, co z kolei wiąże się z brakiem informacji i edukacji na ten temat oraz tabu otaczającym istnienie osób ze zróżnicowanymi cechami płciowymi. 

Poznanie innych osób z podobnymi doświadczeniami, możliwość wymiany wiedzy i informacji, jest jednym z najlepszych środków wspierających osoby interpłciowe i ich najbliższych. 

GDZIE SZUKAĆ WSPARCIA?

W Polsce funkcjonują obecnie dwie grupy wsparcia prowadzone przez Kampanię Przeciw Homofobii we współpracy z Fundacją Interakcja. Jest to grupa wsparcia dla dorosłych osób interpłciowych oraz grupa dla rodziców i opiekunów interpłciowych dzieci.

JAK WSPIERAĆ OSOBY INTERPŁCIOWE?

• Zacznij od przemyślenia własnego stosunku do różnorodności cielesnej. Czy ją akceptujesz, czy może jest przedmiotem żartów lub wywołuje lęk? Jak to może wpływać na osoby interpłciowe w Twoim otoczeniu?
• Zwróć uwagę na używanie pozytywnego i wzmacniającego słownictwa. Dziel się rzetelnymi i pozytywnymi informacjami na temat zróżnicowanego rozwoju płciowego. 
• Jeśli ktoś otworzy się przed tobą i powie, że ma cechy interpłciowe lub ma interpłciowe dziecko, doceń odwagę oraz zaufanie, którym cię obdarzono. Możesz zapytać, jak możesz tę osobę wspierać lub czy potrzebuje pomocy w szukaniu informacji lub kogoś, kto będzie jej towarzyszył podczas stresującej wizyty u lekarza_rki. 
• Nie traktuj interpłciowości jak ciekawostki. Nie zadawaj pytań na tematy, o których ktoś nie chce rozmawiać. Fakt, że cię one ciekawią, nie jest wystarczającym powodem do przekraczania granic drugiej osoby. Kieruj się nie ciekawością, a poszanowaniem prawa drugiego człowieka do prywatności.
• Gdy znajomym urodzi się dziecko, możesz zapytać się o samopoczucie dziecka zamiast – czy to chłopiec, czy dziewczynka. Określenie płci biologicznej nie zawsze jest proste. 
• Warto, żeby miejsca pracy i nauki, również Twoje, miały politykę antyprzemocową i ochronną, która uwzględnia, że cechy płciowe można mieć różne. Równie ważna jest inkluzywność w oferowaniu ubezpieczenia zdrowotnego np. badania typu mammografia czy USG piersi mogą być niezbędna dla niektórych mężczyzn. 
• Zwracaj uwagę na nękanie innych osób np. nastolatków, u których proces dojrzewania nie przebiega w sposób typowy. 
• Udostępniaj rzetelne i pozytywne informacje o interpłciowości oraz edukuj swoje otoczenie np. celebrując Dzień Wiedzy o Interpłciowości obchodzony 26 października. 
• Wspieraj organizacje pracujące na rzecz praw osób interpłciowych. 

WARTO OBEJRZEĆ

Zachęcamy do wysłuchania przemówienia Emily Quinn, w którym opowiada o własnej intepłciowości.

Jeśli natomiast jesteście ciekawi_e, z jakimi trudnościami może spotkać się rodzic wychowujący dziecko o zróżnicowanych cechach płciowych, to koniecznie zobaczcie wystąpienie Rinio Simeonidou.

DODATKOWE INFORMACJE

Więcej informacji, osobistych historii, materiałów audiowizualnych i dodatkowych źródeł jest dostępnych na stronie Fundacji Interakcja www.interakcja.org.pl

Tekst: Magda Rokita, Katarzyna Stadnik, Fundacja Interakcja