JAK DZIAŁA TABLETKA PO?

Większość środków antykoncepcyjnych używamy stale albo zakładamy je chwilę przed stosunkiem, żeby chroniły nas podczas seksu i zminimalizowały ryzyko ciąży. Co jeśli pęknie prezerwatywa? Czy musi oznaczać to ciążę? Nie! Istnieje środek antykoncepcji, który bierze się krótko po seksie.

Tabletka po to rodzaj antykoncepcji, którą bierze się po tym gdy doszło do niezabezpieczonego kontaktu płynów z członka i okolic pochwy. Aby zadziałała, trzeba ją wziąć jak najszybciej, ponieważ po czasie wyznaczonym w ulotce nie będzie skuteczna. W Polsce dostępne są dwa różne leki, które nazywamy tabletką po.

JAKIE MAMY RODZAJE TABLETEK PO?

Escapelle zawiera lewonorgestrel, czyli syntetyczny odpowiednik progesteronu. Bierze się ją maksymalnie 72 godziny po ryzykownej sytuacji.

EllaOne składa się z octanu uliprystalu, który wpływa na reagowanie na progesteron. Jest droższa, za to ma dłuższy czas zastosowania. Bierzemy ją najpóźniej 120 godzin po sytuacji, która mogłaby się skończyć ciążą.

JAK DZIAŁA TABLETKA PO?

Obydwie tabletki po działają podobnie. W skrócie opóźniają lub blokują owulację. Czyli komórka jajowa, która mogłaby się spotkać w jajowodzie z plemnikiem, w ogóle nie jest wypuszczana do jajowodu. Dzięki temu spotkanie i zapłodnienie staje się niemożliwe.

CO SIĘ STANIE JEŚLI WEZMĘ JĄ ZA PÓŹNO?

Tu liczy się czas. W zależności od rodzaju tabletki po na jej wzięcie masz 72 albo 120 godzin. Jeśli weźmiesz ten lek po 72/120 godzinach, to ona nie zadziała. Czyli może się to skończyć ciążą. Jeśli dojdzie już do połączenia się komórki jajowej i plemnika, to tabletka też nie zadziała. 

Jedyne działanie tabletki po to zatrzymanie owulacji.

Wcześniej podejrzewano, że tabletka usuwa zarodek przed zagnieżdżeniem się, ale to mit. Bazując na wynikach badań producenci_tki gwarantują, że to się nie dzieje. 

CZY TABLETKA PO ZAWSZE DZIAŁA?

Tak jak każda antykoncepcja, również ta nie działa w 100%. Ale badania WHO pokazują, że jeśli weźmiesz tabletkę po w dobrym czasie, to w nawet do 99% przypadków nie dojdzie do ciąży. Z czasem skuteczność tabletki spada, w przypadku Escpaelle do 84% w czasie do 72 godzin.

KIEDY SIĘ BIERZE TABLĘTKĘ PO?

Inna nazwa tej metody to antykoncepcja awaryjna i ona dobrze pokazuje kiedy się jej używa – w nagłych sytuacjach. Jako stałą metodę zabezpieczenia przemyśl np.: prezerwatywy, plastry, tabletki, krążki, wkładki, implant, zastrzyk. 

Z TABLETKI MOŻNA SKORZYSTAĆ, GDY:

• pękła prezerwatywa.
• prezerwatywa była na członku tylko przez połowę stosunku.
• doszło do wytrysku na cipkę bez prezerwatywy.
• sperma dostała się w okolice wejścia do pochwy.
• osoba zapomniała/nie mogła wziąć swoich tabletek antykoncepcyjnych.
• krążek antykoncepcyjny został wyciągnięty z pochwy na bardzo długi czas.

Tabletkę można też wziąć po doświadczeniu przemocy seksualnej. Gdy zgłaszamy na policję gwałt, przysługuje nam darmowa tabletka po oraz darmowe leczenie ograniczające zakażenie HIV. Powiedz o tym swoim znajomym, bo niewiele osób o tym wie. Łatwo o tym zapomnieć w traumatycznej sytuacji.

JAK DOSTAĆ TABLETKĘ PO?

We wszystkich krajach Unii Europejskiej poza Polską i Węgrami tabletkę po można kupić w aptece bez recepty lub nawet w drogeriach. W Polsce też tak było, ale zostało to zmienione. Utrudnia to dostanie tej tabletki, a przecież w jej działaniu najważniejszy jest czas.

Teraz w aptece trzeba mieć na nią receptę lub e-receptę. Czyli potrzebna jest wizyta lekarska lub e-wizyta. Taką receptę może wystawić lekarz_ka każdej specjalizacji. Koszta e-porady i wystawienia recepty zaczynają się od ok. 50 zł. Na NFZ jest to darmowe.

Jeśli będziesz na wakacjach za granicą, to masz prawo ją sobie tam kupić na własny użytek i przywieźć maksymalnie 5 opakowań. W języku angielskim nazywa się ona „morning after pill” albo „emergency contraception”.

CZY JEST BEZPIECZNA?

Europejska Agencja Leków, a za nią Komisja Europejska uznała, że ellaOne jest na tyle bezpieczna, że nie jest potrzebna konsultacja lekarska przed wzięciem jej i można ją sprzedawać bez recepty. W Polsce jednak w aptece wymagana jest recepta.

CO SIĘ STANIE, GDY JĄ WEZMĘ?

Najprawdopodobniej nic specjalnego nie poczujesz. Jeśli jednak pojawiają się nieprzyjemne efekty, to najczęściej są to mdłości, ból brzucha lub głowy. Następna miesiączka może być bolesna, przyjść trochę wcześniej lub później. Jeśli będzie spóźniać się 5-7 dni, to zrób test ciążowy lub porozmawiaj z lekarzem_ką.

Pamiętaj, że płodność wraca szybko. Jeśli nie chcecie być w ciąży, to po wzięciu tabletki również pamiętajcie o antykoncepcji.

CZY SĄ JAKIEŚ PRZECIWWSKAZANIA? 

Pierwszym przeciwwskazaniem jest ciąża. Jeśli osoba już jest w ciąży, to nie zaleca się brania tej tabletki, chociaż brakuje dowodów na to, że ellaOne działa negatywnie na ciążę. 

Tabletka po nie służy do aborcji, nie przerywa istniejącej ciąży. 

Po prostu branie leku powstrzymującego zapłodnienie, gdy już ktoś jest w ciąży, nie ma sensu. Drugie przeciwskazanie to alergie lub nadwrażliwość na składniki leków. Wszystkie wymienione są w ulotce.

CZY LEKARZ_KA MOŻE ODMÓWIĆ WYPISANIA MI RECEPTY?

Lekarz_ka nie może powołać się na „klauzulę sumienia” i powiedzieć, że przez swoje przekonania nie może wypisać recepty. Gdy spotka Cię odmowa wypisania recepty, to domagaj się uzasadnienia na piśmie. Jeśli w odmowie nie ma powodu medycznego (a światopogląd lekarza_ki nie jest powodem medycznym), to możesz tę sprawę zgłosić. Pomoże Ci w tym Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.

Jest to przykre i stresujące, bo goni Cię czas, ale nie jesteś sam_a. Od razu napisz do Lekarze Kobietom – to ogólnopolska sieć lekarzy i lekarek, którzy od razu Ci pomogą z receptą.

CO JESZCZE WARTO WIEDZIEĆ?

Uważam, że za mało mówi się o tym, że tabletki mogą być mniej skuteczne w przypadku osób grubych. Ulotki mówią o „ograniczonych danych” na ten temat. Czemu prowadzono za mało badań nad reakcją osób grubych, choć te osoby również uprawiają seks i też potrzebują antykoncepcji? Pomijanie osób grubych w badaniach klinicznych może być jednym z przejawów fatfobii.

Więcej o tego rodzaju dyskryminacji dowiecie się na Instagramowym profilu @nataszex lub @okiemfizjoterapeuty.

Badania zespołu dr Alison Edelman w Oregonie pokazują, że granicą wagi ciała, powyżej której skuteczność tabletki po może być niższa to 176 funtów, czyli 80 kilogramów. To nie znaczy, że jeśli ktoś waży więcej, to nie może wziąć takiej tabletki. Taka waga nie jest przeciwskazaniem. Może ją wziąć, ale ochrona antykoncepcyjna może być mniejsza. Właśnie ten temat jest motywem przewodnim bardzo dobrego serialu „Shrill”, niestety dostępnego tylko na platformie amerykańskiej.

CO Z INFEKCJAMI?

Pamiętaj, że tabletka po minimalizuje ryzyko ciąży, ale nie chroni przed infekcjami. Po niezabezpieczonym stosunku możesz skorzystać z terapii PEP zmniejszającej ryzyko rozwoju zakażenia HIV. Jest to dość drogie, ale gdy doświadczyło się wypadku lub przestępstwa, to można takie leczenie otrzymać za darmo. Listę miejsc, w których możecie skorzystać z terapii PEP znajdziecie pod tym linkiem.

Oprócz tego obserwuj swoje zdrowie, pamiętaj o regularnych badaniach i leczeniu niepokojących objawów.

Tekst: Basia Baran