5 min read
Seksualność to sfera życia, która dotyczy każdego człowieka. Niestety seksualność w kontekście osób z niepełnosprawnością nadal jest marginalizowana, a ich potrzeby w tym obszarze są umniejszane.
Niepełnosprawność nie wyklucza i nie uniemożliwia aktywności seksualnej. Realnie wpływa ona na cielesność człowieka, wiąże się ze zmianami w ciele. Dlatego w seksie może być potrzebne pewne przygotowanie. Użycie akcesoriów czy odpowiedniego sprzętu, który ułatwi przyjęcie komfortowej pozycji w czasie stosunku. To nie wyklucza osób z niepełnosprawnością z realizowania swoich potrzeb seksualnych – jednej z podstawowych potrzeb każdego i każdej z nas.
Niezwykle ważną rolę odgrywa w tych kwestiach otoczenie – dla rodzin, a nawet rodziców dorastających dzieci, ten temat jest często niewidzialny. To otoczenie właśnie znacząco wpływa na postrzeganie siebie, swojej seksualności i niepełnosprawności.
STYGMATYZACJA ODMIENNOŚCI
Kwestie dotyczące seksualności są bardzo silnie uwarunkowane przez popkulturę. Obraz idealnego ciała, które podlega seksualizacji, stoi na drodze do samoakceptacji wielu z nas. W przypadku osób z niepełnosprawnością ruchową jest to szczególnie trudne. Ciało dotknięte niepełnosprawnością staje się w tej perspektywie całkowitym tabu. Na takie ciało – dotknięte chorobą, amputacją, porażeniem – nie patrzy się przez pryzmat seksualności. O takim ciele się nie mówi.
Dlatego właśnie seksualność osób z niepełnosprawnością jest wykluczana. Odmienność jest stygmatyzowana i tabuizowana. Badania Fundacji Avalon pokazują, że 36% ankietowanych doświadczyło sytuacji, w której rodzina i znajomi (aż 44% przypadków), rzadziej lekarze_rki dali im do zrozumienia, że seks to rzecz, która ich nie dotyczy, nie powinni się tą sferą interesować.
BARIERY ZWIĄZANE Z SEKSUALNOŚCIĄ
Bariery, jakie wiążą się z seksualnością osób z niepełnosprawnością to często bariery fizyczne, które wymagają dodatkowych rozwiązań. Będą to różnorodne metody, techniki, pozycje czy sposoby umożliwiające aktywność seksualną. Przykładem formy realizowania potrzeb seksualnych u osób z niepełnosprawnością, które nie mogą odbyć stosunku genitalnego, może być BDSM. W ramach wsparcia fizjoterapeuty _tki w przygotowaniu do inicjacji seksualnej osoby z niepełnosprawnością mogą nauczyć się technik relaksacyjnych obszaru brzucha, dna miednicy. Obniżając w ten sposób poziom napięcia psychofizycznego. Ograniczenia wiążą się również z: tabu wokół seksualności, niechęcią, lękiem. Są wynikiem społecznego postrzegania niepełnosprawności, mitów i stereotypów z tym związanych. Istotnym problemem jest również brak edukacji oraz miejsc, z których osoby z niepełnosprawnością ruchową mogłyby czerpać rzetelne informacje.
W jaki sposób w przypadku ich niepełnosprawności mogą realizować swoje potrzeby seksualne.
Zrealizowane przez Fundację Avalon badania pokazują także znaczące różnice w podejściu do seksualności u osób z niepełnosprawnością wrodzoną a nabytą. Osoby z niepełnosprawnością wrodzoną, częściej są bardzo ściśle związani_e z rodzicami lub opiekunkami_ami, nie mają możliwości odkrywania swojej seksualności. Ich potrzeby są tłumione. To poczucie zależności sprawia, że nie czują oni swojej podmiotowości, a tym samym sfera seksualności pozostaje dla nich niedostępna. W przypadku osób z niepełnosprawnością nabytą częściej obserwuje się chęć pracy nad swoją seksualnością, otwartość i gotowość na nowe doświadczanie.
Dodatkowym problemem, z którym spotykają się osoby z niepełnosprawnością ruchową w kontekście seksualności, jest miejsce zamieszkania. Nadal w mniejszych miastach problem tabuizacji seksualności jest większy. Mniejsze są także możliwości samorealizacji, niedostępne są miejsca, w których można szukać wsparcia.
Dodatkowo można zaobserwować zjawisko podwójnej stygmatyzacji – w przypadku nieheteronormatywnych osób z niepełnosprawnością. W badaniach, zwłaszcza mężczyźni, wskazywali na strach, obawę przed stygmatyzacją i byciem wyśmianym.
Co więcej, OzN, niezależnie od orientacji seksualnej, stykają się często ze stwierdzeniem, że skoro seksualność ich nie dotyczy, to tym bardziej nie mogą i nie powinni wchodzić w związki, relacje z osobami tej samej płci.
CZY OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ MOGĄ UPRAWIAĆ SEKS?
„Czy Pani ma cipkę?” (cytat z wystąpienia Renaty Orłowskiej na II Konferencji Sekson), „Są też tacy, którzy mówią wprost: pana to nie dotyczy” (cytat z naszych badań).
Te pytania i sformułowania obrazują, z jakim wykluczeniem osoby z niepełnosprawnością muszą się mierzyć w kontekście realizowania swoich potrzeb seksualnych. Chociażby podczas wizyt u lekarzy_rek, ginekologów_żek, urologów_żek. Nadal aktualne są społeczne przeświadczenia, że OzN nie mogą mieć udanego życia seksualnego. Że nie powinno się z nimi o seksie rozmawiać. Że to niepełnosprawność właśnie jest punktem centralnym ich życia i to życie jest przez niepełnosprawność zdefiniowane.
Osoby z niepełnosprawnością mierzą się z fizycznymi i psychicznymi barierami w realizowaniu swoich potrzeb seksualnych. Jakie ograniczenia muszą przezwyciężać? To między innymi brak całkowitej niezależności, brak poczucia autonomiczności w decydowaniu o sobie, swojej seksualności. To także trudności w przemieszczaniu się, w samodzielnym wychodzeniu z domu. Brak niezależności finansowej, czy prywatności. Barierą jest także niewiedza bądź niepewność co do tego, jak można realizować swoje potrzeby seksualne. Kiedy np. stosunek genitalny nie jest możliwy. Takim sytuacjom niejednokrotnie towarzyszy strach. Bardzo potrzebna może okazać się wtedy pomoc specjalisty_ki np. seksuologa_żki. Z seksem wiążą się także obawy, które może przeżywać każdy, niezależnie od swojej sprawności. Lęk przed pokazaniem swojego nagiego ciała czy strach przed brakiem satysfakcji ze strony partnerki_ra.
REHABILITACJA SEKSUALNA – CZYM JEST I JAK BARDZO JEST POTRZEBNA
Rehabilitacja seksualna to proces, który umożliwia i ułatwia osobom z niepełnosprawnością realizacje satysfakcjonującego życia seksualnego. Pomimo ograniczeń, które z tej niepełnosprawności wynikają. Jest to szereg działań edukacyjnych, uświadamiających, usprawniających i aktywizujących, które wiążą się m.in. z: pracą nad nowymi technikami i sposobami osiągania seksualnego spełnienia. Pracą nad pozycjami i dostosowaniem ich do własnych, indywidualnych potrzeb oraz możliwości, treningiem mapy erogennej ciała – ćwiczeniem i odkrywaniem nowych sfer erogennych.
W Polsce, coaching seksualny to metoda, która dopiero zaczyna istnieć w świadomości społecznej. Specjalistami, którzy wykorzystują rehabilitację seksualną w swojej pracy z osobami z niepełnosprawnością są chociażby fizjoterapeuci_tki. Specjalistów_tki z zakresu m.in.: fizjoterapii, seksuologii znaleźć można na Mapie Dostępności Fundacji Avalon.
Mapa Dostępności Fundacji Avalon to inicjatywa, której celem jest zwalczanie wykluczenia i nierówności w dostępie do usług medycznych. Na Mapie oznaczane są dostosowane do potrzeb OzN gabinety ginekologiczne, urologiczne, szkoły rodzenia, a także specjaliści_tki z zakresu: ginekologii, położnictwa, urologii, seksuologii, fizjoterapii z doświadczeniem w pracy z OzN.
Z KIM OZN ROZMAWIAJĄ O SEKSIE I SKĄD CZERPIĄ WIEDZĘ?
Temat seksualności jest często tematem tabu w domach, a szczególnie w domach osób z niepełnosprawnością. Tylko 18% badanych odpowiedziało, że o seksie rozmawiali po raz pierwszy w domu. Najczęściej o seksualności rozmawia się ze znajomymi, przyjaciółmi_kami – 24%. 26% badanych z nikim nie rozmawiała o swojej seksualności. Głównym źródłem wiedzy o seksualności nadal pozostaje internet – 38%. 29% szuka informacji u znajomych, a jedynie 7% w rodzinie.
JAK PRZECIWDZIAŁAĆ WYKLUCZENIU I WŁĄCZAĆ OZN W SPOŁECZNĄ DEBATĘ O SEKSUALNOŚCI
Z potrzeby zmiany i chęci przełamywania społecznego tabu powstał projekt Sekson – o seksualności i rodzicielstwie osób z niepełnosprawnością. Zainicjowany i prowadzony przez Fundację Avalon.
W ramach projektu organizowana jest co roku konferencja Sekson. To forum wymiany wiedzy i doświadczeń w zakresie niepełnosprawności, seksualności i rodzicielstwa dla OzN i specjalistów_ek. Edukacja i wymiana doświadczeń dają siłę do zmiany rzeczywistości oraz budowania świata równości, samodzielności i niezależności OzN.
Poprzez swoją aktywność i działania Fundacja pokazuje, że niepełnosprawność nie powinna definiować osoby.
W tym roku mówiliśmy m.in.: o skutecznych metodach zapłodnienia u kobiet z niepełnosprawnością ruchową. O tym jak zadbać o dobrą jakość nasienia oraz skutecznie pozyskać je do zapłodnienia in vitro. Jak rozmawiać o seksualności ze swoimi dziećmi. Jak nie doprowadzać do wtórnej niepełnosprawności pod kątem seksualności.
W ramach projektu Sekson #wyłączamytabu #włączamywiedzę i otwarcie mówimy, że seksualność jest neutralna. Nie jest ani pełno, ani niepełnosprawna i dotyczy nas wszystkich.
Niniejszy artykuł opiera się na badaniach zrealizowanych na zlecenie Fundacji Avalon w styczniu 2020 r. Przez dom badawczy SW RESEARCH Seksualność i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością ruchową. Raport z badań opublikowany zostanie w styczniu 2021 r. Badaniem objętym zostały 803 osoby w tym: OzN, rodzice OzN, partnerzy_ki, oraz specjaliści z dziedziny ginekologii i fizjoterapii.
Badanie zrealizowane na potrzeby projektu Sekson.
TEKST POWSTAŁ W RAMACH PROJEKTU “WSZYSCY JESTEŚMY SEKSUALNI” REALIZOWANEGO Z DOTACJI PROGRAMU AKTYWNI OBYWATELE – FUNDUSZ KRAJOWY FINANSOWANEGO PRZEZ ISLANDIĘ, LIECHTENSTEIN I NORWEGIĘ W RAMACH FUNDUSZY EOG.
