Opublikowano: 3 marca 2025
Ostatnia aktualizacja: 5 marca 2025
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jednym z najczęściej występujących wirusów przenoszonych drogą płciową, a jego zakażenie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym nowotworów. Niestety, wokół HPV narosło wiele mitów i nieporozumień, które mogą wpływać na postrzeganie profilaktyki i leczenia. Postanowiliśmy się z nimi rozprawić.
Z tego artykułu dowiesz się o tym:
Czy HPV można zakazić się tylko poprzez stosunek płciowy?
Czy można zakazić się HPV, gdy ma się tylko jednego partnera_kę?
Czy warto szczepić się na HPV, gdy wykryto u mnie zakażenie?
Czy dorośli powinni szczepić się na HPV?
Czy na HPV powinny szczepić się tylko kobiety?
Czy szczepienie HPV zapobiega rakowi szyjki macicy?
Czy szczepionka HPV powoduje bezpłodność?
Czy muszę się szczepić na HPV, jeśli regularnie robię cytologię?
Czy szczepienie HPV trzeba powtarzać co kilka lat?
Czy szczepienie nastolatków przeciwko HPV nie zachęci ich do seksu?
MIT 1 : HPV można zakazić się tylko poprzez stosunek płciowy
FAKT: Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) najczęściej kojarzy się z kontaktami seksualnymi, ale w rzeczywistości istnieje kilka innych sposobów przenoszenia tego wirusa, które nie wymagają odbycia pełnego stosunku płciowego. HPV może przenosić się bez tradycyjnie rozumianego seksu. Jak możesz zakazić się wirusem?
HPV przenosi się przez bezpośredni kontakt skórny, zwłaszcza w okolicach intymnych. Może to obejmować:
- Petting, czyli kontakt genitalno-genitalny lub manualno-genitalny bez penetracji. Nawet jeśli nie dochodzi do stosunku, zetknięcie skóry w okolicach narządów płciowych może prowadzić do zakażenia.
- Kontakt oralno-genitalny – wirus może przenosić się także poprzez seks oralny, co może prowadzić do zakażenia błon śluzowych jamy ustnej i gardła.
- Dotykanie zakażonych miejsc, a następnie przeniesienie wirusa na własną skórę lub błony śluzowe (np. poprzez ręce).
Choć wirus HPV nie przeżywa długo poza organizmem człowieka, istnieją pewne sytuacje, w których możliwe jest jego pośrednie przeniesienie, np. poprzez ręczniki, bieliznę, czy przybory higieniczne – teoretycznie HPV może przetrwać na wilgotnych powierzchniach, np. ręcznikach lub gąbkach, jeśli były używane przez osobę zakażoną. Jednak takie przypadki zakażenia są rzadkie.
HPV może teoretycznie przenosić się w miejscach publicznych, gdzie skóra ma kontakt z powierzchniami, na których może znajdować się wirus, np.:
- Sauny, baseny, publiczne toalety – chociaż HPV nie przeżywa długo w środowisku zewnętrznym, wilgotne miejsca mogą sprzyjać jego przetrwaniu przez krótki czas.
- Ławki w siłowniach i klubach fitness – jeśli osoba zakażona miała kontakt skórny z taką powierzchnią, a następna osoba dotknęła tej samej powierzchni i później dotknęła swoich okolic intymnych, istnieje teoretyczna możliwość zakażenia.
Noworodki mogą zarazić się HPV od matki podczas porodu drogami natury. Może to prowadzić do brodawczakowatości krtani – rzadkiego schorzenia, w którym u dziecka rozwijają się brodawki w drogach oddechowych, mogące utrudniać oddychanie i mówienie.
MIT 2. Zakażenie HPV zawsze daje objawy, więc łatwo je rozpoznać
Fakt: Wiele zakażeń HPV przebiega bezobjawowo, co oznacza, że osoby zakażone mogą nie być świadome infekcji. Brak objawów nie oznacza jednak, że wirus nie jest groźny. Nawet bezobjawowe zakażenia mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak nowotwory. Dlatego regularne badania przesiewowe są kluczowe w wykrywaniu i zapobieganiu konsekwencjom zakażenia HPV
MIT 3. Mam jednego partnera_kę. Nie grozi mi zakażenie HPV
Wiele osób twierdzi, że może skutecznie uchronić się przed zakażeniem, pozostając w monogamicznym związku i unikając dużej ilości kontaktów seksualnych. Jest to jednak mit!
Wirus HPV może ujawnić się nawet po latach, więc wystarczy, że jedna osoba miała z nim wcześniej kontakt i wirus pozostał w organizmie.
Dlatego nawet osoby będące w długotrwałych, wiernych związkach mogą być nosicielami wirusa i nieświadomie przenosić go na partnera_kę. Aby tego uniknąć, warto regularnie się badać i zastosować profilaktyczne szczepienie. Dzięki temu można zadbać zarówno o swoje zdrowie, jak i bezpieczeństwo innych.
MIT 4: Nie ma sensu się szczepić, jeśli wykryto u mnie wirusa HPV
FAKT: Są różne typy wirusa HPV, a szczepionka chroni przed wieloma, dlatego warto się zaszczepić, nawet jeśli zdiagnozowano u Ciebie HPV. Do dzisiaj odkryto ponad 200 typów wirusa HPV. Szczepionka 9-walentna obejmuje dziewięć najbardziej znanych szczepów, które są powiązane z prawie 95% przypadków raka szyjki macicy oraz za znaczący (od 50-90%) procent innych nowotworów HPV-zależnych (np. raka odbytu, penisa, gardła, nosa, krtani, pęcherza moczowego, sromu, pochwy).
Szczepienie może pomóc zmniejszyć ryzyko ponownego zakażenia się tym samym lub innymi typami wirusa HPV, zapobiegać zmianom przednowotworowym oraz nowotworom związanym HPV i pomóc w ochronie przed nawrotem zmian przednowotworowych u osób, które już przeszły leczenie związane z HPV.
Tutaj znajdziesz wszystkie informacje o szczepieniach na HPV >>
MIT 5: Szczepienia na HPV osób dorosłych nie mają sensu
FAKT: Nieprawda. Warto szczepić się w każdym wieku. Według rekomendacji WHO optymalnym momentem na zaszczepienie się jest okres przed inicjacją seksualną – wtedy istnieje największe prawdopodobieństwo, że organizm nie miał jeszcze kontaktu z wirusem, a to pozwala osiągnąć najlepsze efekty zdrowotne. Szczepienie w wieku nastoletnim pozwala wyprzedzić czas, w którym może dojść do zakażenia HPV. Starsze nastolatki i dorośli także mogą odnieść korzyści z ochronnego działania szczepienia, dlatego warto się zaszczepić w każdym wieku.
MIT 6: HPV dotyczy tylko kobiet. Mężczyźni nie muszą się szczepić
FAKT: Wirusem HPV może zakazić się każda osoba, bez względu na płeć. Chociaż mężczyźni nie mogą zachorować na raka szyjki macicy, są narażeni na inne nowotwory związane z HPV, takie jak rak prącia, odbytu czy gardła. Szczepienie mężczyzn pomaga również w ograniczeniu transmisji wirusa, chroniąc ich partnerki przed zakażeniem. Szczepienia są przeznaczone DLA KAŻDEJ PŁCI – zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn.
MIT 7: Szczepienia przeciwko HPV nie są skuteczne w zapobieganiu rakowi szyjki macicy
FAKT: W badaniach, które doprowadziły do zatwierdzenia szczepionek przeciwko HPV, szczepionki te zapewniały niemal 100% ochronę przed przetrwałymi zakażeniami szyjki macicy wirusami HPV typu 16 i 18. Ponadto badanie kliniczne1 szczepionek przeciwko HPV u mężczyzn wykazało, że mogą one zapobiegać zmianom komórek odbytu spowodowanym przetrwałą infekcją i brodawkami narządów płciowych.
W 2007 roku Australii wprowadziła bezpłatny program szczepień przeciwko HPV dla dziewcząt w wieku szkolnym2. Od 2013 roku program ten rozszerzono również na chłopców. W ciągu kilku lat od wprowadzenia programu szczepień Australia zaobserwowała drastyczny spadek liczby przypadków zakażeń HPV. Badania wykazały redukcję infekcji HPV-16 i HPV-18, o ponad 90% w zaszczepionej populacji. Oprócz spadku liczby zakażeń HPV odnotowano również znaczący spadek częstości występowania przednowotworowych zmian w szyjce macicy. W badaniach wykazano, że u młodych kobiet zaszczepionych przeciwko HPV, częstość występowania tych zmian zmniejszyła się o około 50%. Prognozy oparte na długoterminowych danych sugerują, że Australia jest na dobrej drodze do niemal całkowitej eliminacji raka szyjki macicy w ciągu następnych dwóch dekad.
MIT 8: Szczepionka przeciwko HPV powoduje poważne skutki uboczne, m.in. bezpłodność
FAKT: Podobnie jak w przypadku większości szczepionek, po szczepieniu mogą wystąpić łagodne skutki uboczne, w tym bolesność w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, zmęczenie i nudności. Bezpieczeństwo szczepień zostało wielokrotnie potwierdzone przez światowe organizacje zdrowia i organizacje nadzorujące bezpieczeństwo leków. Twierdzenia o niepłodności wywołanej szczepionką przeciwko HPV z powodu przedwczesnej niewydolności jajników są niepotwierdzone i nie mają poparcia w badaniach ani próbach klinicznych. Badanie przeprowadzone na ponad 200 tys. kobiet nie wykazało związku między szczepionką przeciwko HPV3, a przedwczesną niewydolnością jajników. W rzeczywistości szczepionka przeciwko HPV może pomóc w ochronie płodności poprzez zapobieganie problemom ginekologicznym związanym z leczeniem raka szyjki macicy.
MIT 9: Nie potrzebuję szczepienia na HPV, jeśli regularnie wykonuję badanie cytologiczne
FAKT: Wymazy cytologiczne i szczepionka są niezależne od siebie. Celem badania cytologicznego jest wykrycie komórek rakowych. Szczepionka działa w celu zapobiegania powstawaniu zmian nowotworowych, jednak nie zapewnia 100% ochrony. Tak więc zarówno szczepienie, jak i regularne wykonywanie badania cytologicznego są niezwykle ważne.
MIT 10: Szczepienie przeciwko HPV trzeba powtarzać co kilka lat
FAKT: Po podaniu dwóch lub trzech dawek szczepionki nie ma konieczności podania dawki przypominającej. Obecne badania nie wskazuje na to, by szczepionka „przestawała działać” po jakimś czasie.
MIT 11: Szczepienie przeciwko HPV zachęci nastolatków do wcześniejszej inicjacji seksualnej
FAKT: Żadne badania nie łączą szczepionki przeciwko HPV ze wzrostem aktywności seksualnej. Nie ma dowodów na to, że podanie szczepionki przeciwko HPV wiąże się z wcześniejszą inicjacją seksualną. Ponadto jedno z badań wykazało, że osoby zaszczepione angażują się w bezpieczniejsze praktyki seksualne, a po rozpoczęciu współżycia, mają mniejszą liczbę partnerów seksualnych4.
MIT 12: Mój układ odpornościowy może sam poradzić sobie z wirusem HPV — nie muszę się szczepić
FAKT: Choć większość zakażeń HPV nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych i jest eliminowana przez system immunologiczny w ciągu kilku lat, to nie ma metody, która pozwoliłaby wcześniej sprawdzić, do której grupy należysz Ty, twoja osoba partnerska czy Twoje dziecko – czy do tej, która samoistnie wyeliminuje wirusa (ok. 80% populacji) czy tej, która sobie z nim nie poradzi (ok. 10-20%). Gdy układ odpornościowy organizmu nie jest w stanie pozbyć się infekcji HPV, może ona utrzymywać się i prowadzić do pojawienia się objawów HPV znacznie później lub powodować przekształcanie się normalnych komórek w komórki nieprawidłowe. Jeśli zmiany przedrakowe nie zostaną wykryte na czas, mogą prowadzić do nowotworu. Szczepienie przeciwko HPV może zapobiegać powstawaniu raka wywołanego przez szczepy wysokoonkogenne. Należy pamiętać, że szczepienia mogą jedynie pomóc, a nie zaszkodzić Twojej odporności.
Konsultacja: Karolina Lisek-Kubacka, lekarka w trakcie specjalizacji z chorób zakaźnych, doradczyni ds. HIV/AIDS, partyworkerka, edukatorka w zakresie redukcji szkód.
Przypisy:
