JAK BADAĆ SOBIE JĄDRA?

Opublikowano: 13 lutego 2025
Ostatnia aktualizacja: 19 lutego 2025

Badanie jąder służy wykryciu niepokojących zmian takich jak guzki, lub zgrubienia, które mogą być oznakami chorób. Mimo tego, aż 57% Polaków nigdy nie zbadało swoich jąder u specjalisty, a aż 39% mężczyzn nigdy nie przeprowadziło samobadania jąder.

Z tego artykułu dowiesz się o tym:

Jak zbudowane jest jądro?

Co możesz wyczuć podczas samobadania jąder?

Jak zrobić samobadanie jąder?

Co jest normalne?

Co powinno Cię zaniepokoić?

Wyczułeś coś? To nie musi być rak

Kiedy warto iść do urologa?

Czego nie lubią jądra?

Samobadanie jąder raz w miesiącu lub częściej wykonuje natomiast jedynie co czwarty mężczyzna, a 18% Polaków robi je kilka razy w roku¹.

Rak jądra² to najczęściej występujący nowotwór u młodych mężczyzn. Na szczęście wcześnie wykryty jest całkowicie wyleczalny. Dlatego tak istotne jest, by regularnie badać swoje jądra. Samobadanie jest proste i nie zajmie Ci dużo czasu. Powinieneś wykonać je minimum raz w miesiącu, na przykład pod prysznicem.

JAK ZBUDOWANE JEST JĄDRO?

Na początek krótkie przypomnienie z lekcji biologii. Anatomia jądra³ obejmuje:

Mosznę – to worek skórny, w którym znajdują się jądra. Produkcja plemników wymaga temperatury o około 4°C niższej niż temperatura ciała, dlatego jądra znajdują się poza ciałem w mosznie.

Jądro – mały, owalny gruczoł płciowy, który produkuje hormony płciowe i plemniki.

Najądrze – szereg małych rurek przymocowanych do tylnej części jądra, które zbierają i przechowują plemniki. Najądrze łączy się z większą rurką zwaną nasieniowodem.

CZEGO MOŻESZ SIĘ SPODZIEWAĆ PODCZAS SAMOBADANIA JĄDER?

Zapoznaj się z wyglądem, fakturą i kształtem swoich jąder – pomoże ci to zauważyć wszelkie nieprawidłowości. O czym warto pamiętać?

Delikatne obchodzenie się z jądrami i moszną nie powinno powodować bólu ani dyskomfortu.

Każde jądro w dotyku przypomina gładkie, jędrne jajko.

Wielkość jąder u dorosłych mężczyzn waha się od ok. 10 g (podobnie jak w jaju ptasim) do 15 g (podobnie jak w małym jaju kurzym).

Jedno jądro może być nieznacznie większe od drugiego.

Zazwyczaj jedno jądro znajduje się niżej od drugiego.

JAK ZBADAĆ SOBIE JĄDRA?

Pamiętaj, żeby regularnie oglądać swoje ciało, w tym genitalia, całe prącie po odsłonięciu napletka.

• Upewnij się, że moszna jest ciepła i rozluźniona. Możesz chcieć wykonać samobadanie jąder po prysznicu lub kąpieli. Pomocne może okazać się wykonywanie badania przed lustrem, dzięki czemu będziesz mógł widzieć i czuć to, co robisz.

• Najpierw sprawdź jedno jądro, a potem drugie.

• Uchwyć jądro między kciuk a pozostałe cztery palce. Delikatnie obmacaj je z każdej strony. Wyczujesz różne części budowy jąder.

CO JEST NORMALNE?

Jedno jądro może być wyżej. To normalne, ponieważ jądra wędrują w górę i w dół w zależności od temperatury. Temperatura w okolicy jąder jest zwykle o 4 stopnie niższa niż temperatura ciała. Wynosi około 32°C i są to optymalne warunki dla tworzenia się spermy.

Naturalnie występującymi grudkami znajdującymi się wokół korony żołędzi u części osób są także grudki perliste. Mają wielkość do kilku milimetrów. Pojawiają się w okresie dojrzewania. Nie wymagają leczenia. Nie są zaraźliwe.

CO POWINNO CIĘ ZANIEPOKOIĆ?

Do objawów raka jądra należą: zazwyczaj bezbolesny guzek jądra (bolesny występuje u około jednego na dziesięciu pacjentów), uczucie ciężkości w mosznie oraz przewlekły ból w zajętym jądrze.

Zwróć uwagę na wszystko, co nietypowe, na przykład:

• Zmiana konsystencji lub odczucia jądra.

• Guzek lub obrzęk w jądrze lub na nim samym.

• Zmiana wielkości jąder.

• Zmiana kształtu jąder.

Jeśli poczujesz ból, nietypowe, czyli takie, których nie było wcześniej, stwardnienia, guzki, zgrubienia, zmiany wielkości, kształtu lub wyglądu jądra, niezwłocznie zgłoś się do urologa.

CHOROBY JĄDER INNE NIŻ RAK

Ważne jest, aby pamiętać, że rak jąder jest stosunkowo rzadki, więc nie panikuj, jeśli znajdziesz guzek lub cokolwiek innego, co wydaje się nietypowe. Niektóre nienowotworowe schorzenia, które mogą wpływać na jądra, to:

• Niezstąpione jądro – jedno lub oba jądra nie znajdują się w mosznie i są osadzone w dolnej części brzucha. Wcześniaki i noworodki o niskiej wadze są najbardziej podatne na niezstąpione jądra. Wiadomo, że stan ten zwiększa ryzyko zachorowania na raka jąder w późniejszym okresie życia i jest również powiązany z niepłodnością.

• Torbiel – nienormalne, ale niegroźne nagromadzenie płynu.

• Żylaki powrózka nasiennego (żylaki moszny) – około 10 do 15 procent mężczyzn ma żylaki moszny.

• Krwiak – skrzep krwi powstały w wyniku urazu lub uszkodzenia jąder lub moszny.

• Zapalenie najądrza⁴ – infekcja najądrza, jądra lub obu, powodująca stan zapalny i ból, spowodowane zakażeniem przez różne drobnoustroje, zwykle bakterie. Leczenie zwykle polega na podaniu antybiotyków.

• Skręt jądra – sznur łączący jądro z ciałem skręca się i odcina dopływ krwi. Ten niezwykle bolesny stan wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

KIEDY IŚĆ DO UROLOGA?

Badanie jąder u lekarza mniej niż 12 miesięcy temu miało 15 proc. mężczyzn (3 pp. więcej niż w 2023, 5 pp. więcej niż w 2022 i 6 pp. więcej niż w 2021), a w ciągu 12 do 24 miesięcy temu 9 proc. Badania nigdy w życiu nie wykonało aż 57 proc. mężczyzn (5 pp. mniej niż w 2023 i 7 pp. mniej niż w 2021). Badanie jąder jest podstawowym badaniem u urologa, ale w razie potrzeby może być wykonywane przez lekarza innej specjalności (np. lekarza rodzinnego, internistę czy pediatrę w przypadku dzieci).

Jeśli zauważysz, że penis lub jądro są zaczerwienione, bolesne, powiększone, obrzmiałe, wyczujesz stwardnienia lub guzki, których wcześniej nie było, to znak, by skonsultować się z urologiem. Niepokoić powinny także różnego rodzaju infekcje i stany zapalne.

JAK WYGLĄDA WIZYTA U UROLOGA?

Na początku lekarz zbierze wywiad chorobowy, zada Ci różne pytania, następnie przeprowadzi badanie.

Lekarz zbada narządy płciowe, sprawdzi, czy są prawidłowo rozwinięte, czy nie ma żadnych schorzeń i patologii. Później może jeszcze przeprowadzić badanie USG, żeby ocenić nerki, układ moczowy, prostatę, jądra. W razie konieczności lekarz może skierować Cię na badanie laboratoryjne, zdjęcie RTG czy tomografię komputerową.

Jeśli widzisz coś niepokojącego, nie wstydź się powiedzieć o tym rodzicom albo zaufanej osobie. Odwiedź urologa, gdy zauważysz, że coś jest nie tak. Im szybciej umówisz się na wizytę, tym większa szansa, że Twoje obawy zostaną rozwiane, a rozmowa ze specjalistą uspokoi Cię.

CZEGO NIE LUBIĄ JĄDRA?

Obcisłej bielizny czy spodni. Jądra nie lubią też gorących kąpieli, częstych wizyt w jacuzzi czy saunie, długich godzin spędzonych za kierownicą, czy z laptopem na kolanach. W takim momencie moszna jest albo przyciśnięta do krocza i nie ma możliwości ruchu, albo rozciągnięta, a jądrom jest za ciepło.

Pamiętaj! Badania profilaktyczne zapobiegają i pozwalają na wczesne wykrycie chorób. Nie warto odkładać ich na później!

Przypisy:

1. https://ocdn.eu/medonet/medonet/Raport%20Narodowy%20Test%20Zdrowia%20Polak%C3%B3w%202024.pdf ↩︎
2. https://www.zwrotnikraka.pl/rak-jadra-objawy-leczenie/ ↩︎
3. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-meskich-narzadow-plciowych,jadra—budowa-i-funkcje–najczestsze-choroby-jader,artykul,79860736.html ↩︎
4. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/168179,zapalenie-najadrza ↩︎