6 min read
Opublikowano: 28 czerwca 2023
Ostatnia aktualizacja: 16 grudnia 2024
Tabletki antykoncepcyjne są jednym z najpopularniejszych sposobów zapobiegania niechcianej ciąży. Są też lekiem, którego używa się w przypadku niektórych chorób hormonozależnych, takich jak: endometrioza, PCOS, trądzik i PMS. Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych? Jak działają? A także – jakie mają wady i zalety? Odpowiadamy na te pytania.
Z tego artykułu dowiesz się o tym:
WSZYSTKO, CO MUSISZ WIEDZIEĆ, ZANIM ZDECYDUJESZ SIĘ NA TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE
JAK DZIAŁAJĄ TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE? WSZYSTKO, CO MUSISZ WIEDZIEĆ
Tabletki antykoncepcyjne hamują owulację. Hamowanie owulacji polega na spadku wydzielania hormonów, które odpowiadają za dojrzewanie w jajniku pęcherzyków Graafa. Te z kolei pękają, jednocześnie uwalniając komórki jajowe. Kiedy przyjmuje się tabletki, pęcherzyki nie mają możliwości dojrzeć. Nie mogą pęknąć i nie są w stanie uwolnić komórki jajowej, zdolnej do zapłodnienia.
RODZAJE TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH – KTÓRA OPCJA JEST DLA CIEBIE?
Wyróżnia się dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, które odróżnia od siebie skład i substancje czynne: tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe i tabketki antykoncepcyjne dwuskładnikowe. Te pierwsze – jednoskładnikowe – zawierają progestagen (syntetyczny progesteron, uzyskany w warunkach laboratoryjnych). Drugie – tabletki dwuskładnikowe – zawierają progestagen i syntetyczny estrogen.
Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe
– bierze się 28 dni i nie robi się przerwy pomiędzy kolejnymi opakowaniami;
– hamują owulację i zagęszczają śluz szyjkowy;
– należy je brać bardzo regularnie;
– mogą być przyjmowane przez kobiety karmiące piersią.
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe występują w trzech formach:
1. tabletki dwuskładnikowe jednofazowe
2. tabletki dwuskładnikowe dwufazowe
3. tabletki dwuskładnikowe trzyfazowe
Tabletki dwu- i trzyfazowe mają różne stężenia hormonów w poszczególnych tabletkach w blistrze – celem tych różnych stężeń jest odwzorowanie naturalnego, miesięcznego cyklu hormonalnego.
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe:
– bierze się 21 tabletek z hormonami + 7 tabletek placebo lub 24 tabletki z hormonami + 4 tabletki placebo lub 21 tabletek hormonalnych, po których robi się 7-dniową przerwę. Po tej 7-dniowej przerwie przyjmuje się pierwszą tabletkę z kolejnego blistra.
– należy przyjmować je regularnie, nie pomijając poszczególnych tabletek
– mają nieco lepszą skuteczność od tabletek jednoskładnikowych.
Tabletka “po” to antykoncepcja “awaryjna”, czyli potrzeba w sytuacja, gdy np. zawiodły inne metody zapobiegania ciąży, albo zapomniałaś o antykoncepcji. Z tabletkami po trzeba się spieszyć – im wcześniej zostanie przyjęta, tym większa jej skuteczność. Dowiedz się, jak działa tabletka “po” i gdzie można ją dostać.
WYBÓR I STOSOWANIE TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe i jednoskładnikowe — porównanie
| TABLETKI JEDNOSKŁADNIKOWE | TABLETKI DWUSKŁADNIKOWE |
| Zawierają tylko gestagen w niskim stężeniu, który zagęszcza śluz szyjkowy oraz zmniejsza jego przepuszczalność, co obniża ryzyko zapłodnienia. | Zawierają syntetyczny estrogen i gestagen (sztuczny odpowiednik progesteronu). Połączenie estrogenów i progestagenów w tych tabletkach zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjkowy i wpływa na endometrium. Działanie to zapewnia wysoką skuteczność antykoncepcyjną. |
| Rekomendowana są głównie dla kobiet karmiących, powyżej 35 r.ż., z dyslipidemią, nadciśnieniem tętniczym, migreną. To także znacznie bezpieczniejsze rozwiązanie dla kobiet zagrożonych zakrzepicą, zbliżających się do menopauzy lub nałogowo palących. | Tabletki dwuskładnikowe dodatkowo zmniejszają ryzyko raka jajnika, wpływają na polepszenie stanu włosów i cery – zmniejszają trądzik, skutecznie wpływają na polepszenie jakości życia kobiet z PCOS zmniejszając objawy hiperandorgenemii. |
| Przyjmuje się je codziennie przez 28 dni. Bardzo ważne jest to, aby przyjmować je o stałej porze z dokładnością do 2-3 godzin, nieregularne przyjmowanie znacznie zmniejsza się ich skuteczność. | |
| Nie ma 7-dniowej przerwy, dlatego też nie występują krwawienia lub pojawiają się nieregularne plamienia. | Przyjmuje się je przez 21 dni, a następnie, kiedy skończy się opakowanie, robi się 7 dni przerwy. W tych dniach powinno wystąpić krwawienie. |
| Mogą być mniej skuteczne niż tabletki dwuskładnikowe, zwłaszcza przy nieregularnym stosowaniu. Mniejsze ryzyko poważnych skutków ubocznych związanych z estrogenem, takich jak zakrzepy krwi. | Wyższa skuteczność w zapobieganiu ciąży. Większe ryzyko poważnych skutków ubocznych związanych z estrogenem, w tym ryzyko zakrzepów krwi. |
JAKI DOPASOWAĆ TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE?
To, jakie tabletki antykoncepcyjne będzie się przyjmować zależy od lekarza_ki, znających stan zdrowia, wyniki badań i historię ginekologiczno-położniczą osoby pacjenckiej.
Dlatego wybór tabletek zawsze będzie zależny od trybu życia, planów prokreacyjnych, wieku i stanu zdrowia osoby, która będzie je przyjmować. Tabletki antykoncepcyjne jedno- lub dwuskładnikowe przepisuje się zawsze indywidualnie, biorąc pod uwagę konkretne potrzeby pacjentki_a.
CO OSŁABIA DZIAŁANIE TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH?
Na pewno warto zdawać sobie sprawę, że przyjmowanie niektórych substancji może osłabiać działanie antykoncepcji, dlatego podczas przyjmowania:
- dużych dawek witaminy C,
- antybiotyków,
- leków stosowanych podczas leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C,
- leków wykazujących działanie przeciwdrgawkowe,
- niektórych leków stosowanych przeciwko zakażeniu wirusem HIV,
- niektórych ziół, np. dziurawca.
CO ROBIĆ, GDY ZAPOMNISZ WZIĄĆ TABLETKĘ? PRAKTYCZNE PORADY NA KAŻDĄ SYTUACJĘ
Wszystko zależy od tego, jaki rodzaj tabletek antykoncepcyjnych przyjmujesz – dwu-, czy jednoskładnikowe. Zależy też, ile czasu minęło od standardowej godziny przyjmowania tabletek i w którym tygodniu doszło do pominięcia.
Co to właściwie znaczy?
Bez względu na rodzaj tabletek antykoncepcyjnych, ich przyjmowanie jest zawsze rozliczane w 28-dniowym cyklu. Albo stale przyjmuje się tabletki (tak jest w przypadku tabletek jednoskładnikowych, których jeden blister zawiera 28 tabletek – po zakończeniu jednego blistra, rozpoczyna się kolejny), albo – tak, jak to przebiega w przypadku tabletek dwuskładnikowych – przyjmuje się konkretną ilość tabletek hormonalnych (najczęściej 21), po których należy zrobić 7 dni przerwy na tzw. krwawienie z odstawienia.
I w zależności od tego, w którym tygodniu (1., 2., 3., a może w 4.?) pominęło się przyjęcie tabletki, należy postąpić według określonego schematu.
Ten schemat jest ZAWSZE opisany w ULOTCE DOŁĄCZONEJ DO OPAKOWANIA. Dlatego warto, przed przyjęciem pierwszej tabletki antykoncepcyjnej z pierwszego blistra, zapoznać się z taką ulotką i zostawić ją „na czarną godzinę”. Na ulotce są opisane wszelkie ścieżki postępowania, jeśli zapomniało się wziąć tabletki lub jeżeli od przewidywanego czasu przyjęcia tabletki minęło więcej niż 12 h.
WADY, ZALETY I KLUCZOWE DECYZJE – CZY TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE SĄ DLA CIEBIE?
JAKA JEST SKUTECZNOŚĆ TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH?
Skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych jest stosunkowo wysokie, bo wynosi ok. 99%, zakładając przyjmowanie ich zawsze o stałej porze, niepomijanie dawek, brak wystąpienia biegunki albo wymiotów. Biorąc pod uwagę, że wszyscy jesteśmy tylko ludźmi i błędy w przyjmowaniu tabletek mogą się zdarzyć – realną skuteczność tabletek ocenia się na ok. 93%. Dlatego, jeśli jesteś osobą, która miewa problemy z systematycznością – zastanów się, czy tabletki antykoncepcyjne będą dla Ciebie odpowiednim wyborem.
Poznaj inne metody antykoncepcji i dobierz odpowiednią pod swoje potrzeby!
WADY I ZALETY STOSOWANIA TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH – CZY TA METODA JEST DLA CIEBIE?
Niewątpliwie tabletki antykoncepcyjne mają wiele zalet – są stosunkowo tanie i łatwo dostępne, są wygodne w przyjmowaniu i możliwe do odstawienia niemalże w dowolnym momencie, bardzo często zmniejszają obfitość krwawień, a ich największą zaletą jest bardzo wysoka skuteczność (o ile przyjmuje się o stałych porach, zgodnie z zaleceniami lekarza_ki i ulotki dołączonej do opakowania).
Jednak mówiąc o doustnej antykoncepcji hormonalnej, nie można nie wspomnieć o licznych wadach jej stosowania. Skutków ubocznych może być wiele – mogą być bardzo typowe i specyficzne, mogą być również niespecyficzne.
Do najczęściej występujących skutków ubocznych i minusów stosowania, należą:
- obniżone libido,
- konieczność regularnego przyjmowania tabletek,
- migreny,
- bóle piersi,
- nudności,
- wahania wagi,
- problemy skórne,
- depresja,
- częstsza diagnostyka raka piersi,
- zwiększone ryzyko choroby zakrzepowo – zatorowej,
- brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Sprawdź czy każda antykoncepcja powoduje tycie!
CZY LEKARZ MOŻE ODMÓWIĆ PRZEPISANIA TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH? POZNAJ WAŻNE ZASADY
Lekarz_ka może odmówić przepisania tabletek antykoncepcyjnych, jeśli ma ku temu medyczne powody, np. kiedy nie pozwala na to stan zdrowia osoby pacjenckiej lub wyniki badań z krwi.
Nie może jednak odmówić przepisania ich, powołując się na „klauzulę sumienia” – w takim przypadku warto poprosić o odnotowanie tego w dokumentacji medycznej i wydanie odmowy na piśmie.
Taka odmowa jest potrzebna do złożenia skargi do NFZ, Rzecznika Praw Pacjenta lub do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej.
Tabletki antykoncepcyjne są dostępne wyłącznie na receptę. Dlatego, zanim ginekolog przepisze tabletki antykoncepcyjne, musi przeprowadzić wywiad lekarski, a także zbadać, czy jesteś zdrowa i możesz bezpiecznie stosować doustną antykoncepcję hormonalną.
Czy tabletki antykoncepcyjne można kupić online? Od stycznia 2019 roku możliwe jest uzyskanie recepty na tego typu preparaty online. Wystarczy umówić się ze swoim lekarzem ginekologiem na konsultację telefoniczną lub w formie wideorozmowy. Jeśli specjalista nie znajdzie przeciwwskazań, może wystawić e-receptę na doustną antykoncepcję hormonalną.
Poznaj inne metody antykoncepcji hormonalnej: Co zamiast tabletek?
JAK ZADBAĆ O ZDROWIE W TRAKCIE ANTYKONCEPCJI. BADANIA DIAGNOSTYCZNE, O KTÓRYCH NALEŻY PAMIĘTAĆ W TRAKCIE PRZYJMOWANIA TABLETEK
Z całą pewnością przyjmowanie tabletek (szczególnie to wieloletnie) nie jest obojętne dla organizmu, dlatego warto jest wykonywać regularne badania kontrolne i sprawdzać chociaż raz w roku:
- poziom D-dimerów ilościowo.
- morfologię z rozmazem,
- próby wątrobowe,
- lipidogram,
- krzepliwość krwi.
Stefania Kumor – położna i seksuolożka. Ukończyła studia magisterskie na kierunku położnictwo na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz studia podyplomowe z seksuologii praktycznej na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu.
