TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE

Tabletki antykoncepcyjne są jednym z najpopularniejszych sposobów zapobiegania niechcianej ciąży. Są też lekiem, którego używa się w przypadku niektórych chorób hormonozależnych, takich jak: endometrioza, PCOS, trądzik i PMS.

Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych? Jak działają? A także – jakie mają wady i zalety? Odpowiadamy na te pytania.

JAK DZIAŁAJĄ TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE?

Tabletki hormonalne hamują owulację. Hamowanie owulacji polega na spadku wydzielania hormonów, które odpowiadają za dojrzewanie w jajniku pęcherzyków Graafa. Te z kolei pękają, jednocześnie uwalniając komórki jajowe. Kiedy przyjmuje się tabletki, pęcherzyki nie mają możliwości dojrzeć. Nie mogą pęknąć i nie są w stanie uwolnić komórki jajowej, zdolnej do zapłodnienia.

RODZAJE TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH

Wyróżnia się dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, które odróżnia od siebie skład i substancje czynne: tabletki jednoskładnikowe i dwuskładnikowe. Te pierwsze – jednoskładnikowe – zawierają progestagen (syntetyczny progesteron, uzyskany w warunkach laboratoryjnych). Drugie – tabletki dwuskładnikowe – zawierają progestagen i syntetyczny estrogen.

Tabletki jednoskładnikowe:
– bierze się 28 dni i nie robi się przerwy pomiędzy kolejnymi opakowaniami;
– hamują owulację i zagęszczają śluz szyjkowy;
– należy je brać bardzo regularnie;
– mogą być przyjmowane przez kobiety karmiące piersią.

Tabletki dwuskładnikowe występują w trzech formach: 

1. tabletki dwuskładnikowe jednofazowe
2. tabletki dwuskładnikowe dwufazowe
3. tabletki dwuskładnikowe trzyfazowe

Tabletki dwu- i trzyfazowe mają różne stężenia hormonów w poszczególnych tabletkach w blistrze – celem tych różnych stężeń jest odwzorowanie naturalnego, miesięcznego cyklu hormonalnego.

Tabletki dwuskładnikowe:

– bierze się 21 tabletek z hormonami + 7 tabletek placebo lub 24 tabletki z hormonami + 4 tabletki placebo lub 21 tabletek hormonalnych, po których robi się 7-dniową przerwę. Po tej 7-dniowej przerwie przyjmuje się pierwszą tabletkę z kolejnego blistra.
– należy przyjmować je regularnie, nie pomijając poszczególnych tabletek
– mają nieco lepszą skuteczność od tabletek jednoskładnikowych.

JAKIE TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE WYBRAĆ?

To, jakie tabletki będzie się przyjmować zależy od lekarza_ki, znających stan zdrowia, wyniki badań i historię ginekologiczno-położniczą osoby pacjenckiej.
Dlatego wybór tabletek zawsze będzie zależny od trybu życia, planów prokreacyjnych, wieku i stanu zdrowia osoby, która będzie je przyjmować. Tabletki jedno- lub dwuskładnikowe przepisuje się zawsze indywidualnie, biorąc pod uwagę konkretne potrzeby pacjentki_a. 

CO ROBIĆ, KIEDY POMINIE SIĘ TABLETKĘ?

Wszystko zależy od tego, jaki rodzaj tabletek antykoncepcyjnych przyjmujesz – dwu-, czy jednoskładnikowe. Zależy też, ile czasu minęło od standardowej godziny przyjmowania tabletek i w którym tygodniu doszło do pominięcia.

Co to właściwie znaczy?
Bez względu na to, jaki rodzaj tabletek, ich przyjmowanie jest zawsze rozliczane w 28-dniowym cyklu. Albo stale przyjmuje się tabletki (tak jest w przypadku tabletek jednoskładnikowych, których jeden blister zawiera 28 tabletek – po zakończeniu jednego blistra, rozpoczyna się kolejny), albo – tak, jak to przebiega w przypadku tabletek dwuskładnikowych – przyjmuje się konkretną ilość tabletek hormonalnych (najczęściej 21), po których należy zrobić 7 dni przerwy na tzw. „krwawienie z odstawienia”.
I w zależności od tego, w którym tygodniu (1., 2., 3., a może w 4.?) pominęło się przyjęcie tabletki, należy postąpić według określonego schematu. Ten schemat jest ZAWSZE opisany w ULOTCE DOŁĄCZONEJ DO OPAKOWANIA. Dlatego warto, przed przyjęciem pierwszej tabletki z pierwszego blistra, zapoznać się z taką ulotką i zostawić ją „na czarną godzinę”. Na ulotce są opisane wszelkie ścieżki postępowania, jeśli zapomniało się wziąć tabletki lub jeżeli od przewidywanego czasu przyjęcia tabletki minęło więcej niż 12h.

JAKA JEST SKUTECZNOŚĆ TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH?

Skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych jest stosunkowo wysokie, bo wynosi ok. 99%, zakładając przyjmowanie ich zawsze o stałej porze, nie pomijanie dawek, brak wystąpienia biegunki albo wymiotów. Biorąc pod uwagę, że wszyscy jesteśmy tylko ludźmi i błędy w przyjmowaniu tabletek mogą się zdarzyć – realną skuteczność tabletek ocenia się na ok. 93%. Dlatego, jeśli jesteś osobą, która miewa problemy z systematycznością – zastanów się, czy tabletki antykoncepcyjne będą dla Ciebie odpowiednim wyborem.

WADY I ZALETY STOSOWANIA TABLETEK ANTYKONCEPCYJNYCH

Niewątpliwie tabletki antykoncepcyjne mają wiele zalet – są stosunkowo tanie i łatwo dostępne, są wygodne w przyjmowaniu i możliwe do odstawienia niemalże w dowolnym momencie, bardzo często zmniejszają obfitość krwawień, a ich największą zaletą jest bardzo wysoka skuteczność (o ile przyjmuje się o stałych porach, zgodnie z zaleceniami lekarza_ki i ulotki dołączonej do opakowania).
Jednak mówiąc o doustnej antykoncepcji hormonalnej nie można nie wspomnieć o licznych wadach jej stosowania. Skutków ubocznych może być wiele – mogą być bardzo typowe i specyficzne, mogą być również niespecyficzne.
Do najczęściej występujących skutków ubocznych i minusów stosowania, należą:

• obniżone libido,
• konieczność regularnego przyjmowania tabletek,
• migreny, 
• bóle piersi, 
• nudności, 
• wahania wagi, 
• problemy skórne, 
• depresja,
• częstsza diagnostyka raka piersi,
• zwiększone ryzyko choroby zakrzepowo – zatorowej,
• brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

O CZYM WARTO PAMIĘTAĆ, PRZYJMUJĄC TABLETKI?

Na pewno warto zdawać sobie sprawę, że przyjmowanie niektórych substancji może osłabiać działanie antykoncepcji, dlatego podczas przyjmowania:

• antybiotyków,
• leków stosowanych podczas leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C,
• leków wykazujących działanie przeciwdrgawkowe,
• niektórych leków stosowanych przeciwko zakażeniu wirusem HIV,
• niektórych ziół, np. dziurawca,
• dużych dawek witaminy C,
  należy stosować antykoncepcję barierową (prezerwatywy), która stanowi dodatkowe zabezpieczenie.

Z całą pewnością przyjmowanie tabletek (szczególnie to wieloletnie) nie jest obojętne dla organizmu, dlatego warto jest wykonywać regularne badania kontrolne i sprawdzać chociaż raz w roku:

1. morfologię z rozmazem,
2. próby wątrobowe,
3. lipidogram,
4. krzepliwość krwi,
5. poziom D-dimerów ilościowo.

PAMIĘTAJ!

Lekarz_ka może odmówić przepisania tabletek antykoncepcyjnych, jeśli ma ku temu medyczne powody, np. kiedy nie pozwala na to stan zdrowia osoby pacjenckiej lub wyniki badań z krwi.
Nie może jednak odmówić przepisania ich powołując się na „klauzulę sumienia” – w takim przypadku warto poprosić o odnotowanie tego w dokumentacji medycznej i wydanie odmowy na piśmie.

Taka odmowa jest potrzebna do złożenia skargi do NFZ, Rzecznika Praw Pacjenta lub do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej.