4 min read
Zrozumienie, dlaczego Twój przyjaciel albo bliska znajoma celowo rani swoje ciało lub podejmuje inne działania autodestrukcyjne, może być wyjątkowo trudne. Jeśli osoba, którą znasz, samookalecza się, prawdopodobnie zmaga się z bólem wywołanym silnymi emocjami i nie znalazła jeszcze innego sposobu radzenia sobie z nimi. Jeśli zauważysz na ciele bliskiej osoby zadrapania lub inne ślady, które mogą świadczyć o samookaleczeniu, możesz się zacząć zastanawiać, czy i jak możesz pomóc.
DLACZEGO LUDZIE DOKONUJĄ SAMOOKALECZEŃ?
Niektórzy twierdzą, że samookaleczenia odwracają ich uwagę od problemów, z którymi się borykają. Według innych okaleczanie swojego ciała przerywa bolesne uczucia, z którymi trudno sobie poradzić. Dla niektórych osób samookaleczanie może być sposobem na uzewnętrznienie głęboko skrywanego bólu. Innym samookaleczanie daje poczucie ulgi i spokoju. Niektórzy robią to, aby „coś poczuć”. Dla wielu osób okaleczanie swojego ciała może być wyrazem silnych emocji i uczuć, takich jak wściekłość, odrzucenie, smutek, wstyd, tęsknota lub wyobcowanie. Samookaleczanie staje się sposobem radzenia sobie z problemami.
CZY LUDZIE SAMOOKALECZAJĄ SIĘ, ABY ZWRÓCIĆ NA SIEBIE UWAGĘ?
Większość osób, która dokonuje samookaleczeń, nie robi tego, aby zwrócić na siebie uwagę. Często okaleczają swoje ciało, ponieważ nie wypracowały innych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami, dotarły do punktu, w którym okaleczanie wydaje się jedynym sposobem rozładowania napięcia lub dającym poczucie kontroli nad swoim życiem.
CZY SAMOOKALECZANIE SIĘ MOŻE BYĆ OZNAKĄ PROBLEMÓW PSYCHICZNYCH?
Samookaleczanie się nie jest zdrowym i prawidłowym sposobem radzenia sobie z problemami. Niektóre osoby kaleczą swoje ciało z powodu traumy, której doświadczyły lub trudnych emocji, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Wiele osób dokonujących samookaleczeń czuje się odrzucona, samotna lub niezrozumiana. Osoby, które dokonują samookaleczeń, mogą zmagać się z problemami natury psychicznej, które przyczyniają się do napięcia emocjonalnego. Samookaleczenia mogą czasami (ale nie zawsze) być związane z depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniami odżywiania, obsesyjnymi myślami lub zachowaniami kompulsywnymi. Niektóre osoby, które dokonują samookaleczeń, mogą mieć trudności z nadużywaniem alkoholu albo narkotyków.
CZY SAMOOKALECZENIA MOGĄ ZAGRAŻAĆ ZDROWIU ALBO ŻYCIU?
Osoby, które dokonują samookaleczeń, nie muszą mieć zamiaru wyrządzenia sobie trwałej krzywdy. Może się jednak zdarzyć, że rana, którą sobie zadadzą, będzie na tyle głęboka, że będzie wymagać założenia szwów czy hospitalizacji. Skaleczenia mogą także ulec zakażeniu, szczególnie jeśli zadawane są niesterylnymi lub brudnymi narzędziami.
Panuje błędne przekonanie, że osoba, która dokonuje samookaleczeń, nie próbuje popełnić samobójstwa. Rzeczywistość jest taka, że samookaleczenia mogą być podejmowane w celu chwilowej poprawy samopoczucia, a nie odebrania sobie życia. Nie wyklucza to jednak sytuacji, w których osoby zmagające się z bólem i problemami emocjonalnymi będą podejmowały próby samobójcze.
Samookaleczenie może stać się zachowaniem kompulsywnym. Im częściej dana osoba będzie podejmować takie zachowania, tym większą będzie odczuwać potrzebę, by to robić. Kiedy samookaleczanie staje się zachowaniem kompulsywnym, może wydawać się niemożliwe do powstrzymania.
BLISKA MI OSOBA SAMOOKALECZA SIĘ. CZY MOGĘ JAKOŚ POMÓC?
Możesz nie być w stanie rozwiązać problemów bliskiej Ci osoby, ale Twoje wsparcie może wiele znaczyć, a także skłonić ją_jego do uzyskania fachowej pomocy. W wielu przypadków osoby, które dokonują samookaleczeń, nie mówią o tym innym. Możesz dowiedzieć się o tym przypadkowo, zauważając na ciele bliskiej osoby ślady, które mogą o tym świadczyć. Co możesz zrobić, jeśli wydaje Ci się, że bliska osoba samookalecza się?
Zapytaj. Jeśli podejrzewasz, że przyjaciel może się samookaleczać, powiedz o tym. Możesz zapytać w sposób życzliwy i nieoceniający, czy bliska Ci osoba celowo robi sobie krzywdę. Zapytaj, czy chciałaby porozmawiać, przez co przechodzi i czy możesz jakoś pomóc.
Zaproponuj rozmowę i wysłuchaj. Twoja przyjaciółka może nie chcieć na ten temat rozmawiać. Daj jej znać, że zależy Ci na jej dobru i że w każdej chwili jesteś otwarta_y na rozmowę. Jeśli bliska osoba chce porozmawiać, nie musisz udzielać rad. Wystarczy, że po prostu jej/jego wysłuchasz. Co zrobić, jeśli osoba zapytana o ślady mogące świadczyć o samookaleczaniu zmieni temat? Spróbuj za jakiś czas ponownie. Daj znać, że nie będziesz jej osądzać ani pouczać, a jedynie chcesz pomóc.
Zwróć się o wparcie do zaufanej osoby. Zachęć przyjaciela, aby porozmawiał z zaufaną osobą. Możesz wskazać taką osobę, a także zaproponować pomoc w dotarciu do niej. Jeśli bliska osoba nie będzie gotowa na taki krok, możesz samodzielnie porozmawiać z kimś, komu ufasz. To może być rodzic, szkolny pedagog, nauczyciel lub osoba ekspercka np. z naszej Antyprzemocowej Linii Pomocy. Poinformuj, że martwisz się swojego przyjaciela, poproś o wsparcie, np. w dotarciu do terapeuty.
Jeśli bliska osoba poprosi Cię o zachowanie tajemnicy, powiedz, że nie jesteś pewna_pewien, czy możesz to zrobić. Twoja przyjaciółka może mieć Ci to za złe. Pamiętaj jednak, że rozmowa z kimś zaufanym może być pierwszym krokiem do udzielenia pomocy bliskiej osobie, która znalazła się w kryzysie.
Bądź cierpliwa_y. Możesz zrobić wszystko, co w Twojej mocy, aby zachęcić przyjaciela do skorzystania z pomocy. Pamiętaj, że bliska Ci osoba może potrzebować czasu, aby przemyśleć to, co od Ciebie usłyszała. Okazanie troski to najlepsza rzecz, jaką jeden przyjaciel może zrobić dla drugiego.
Bądź wsparciem. Spróbuj zrozumieć, przez co przechodzi bliska Ci osoba, ale zadbaj również o siebie i swoje uczucia. Martwienie się o przyjaciela jest naturalne, ale zaangażowanie się w jego problemy może być dla Ciebie zbyt trudne. Nawet jeśli bliska Ci osoba nie jest gotowa na otrzymanie pomocy, pamiętaj, że możesz uzyskać wsparcie dla siebie. Porozmawiaj z kimś, komu ufasz. Powiedz, co się dzieje i jak się z tym czujesz.
Konsultacja ekspercka: Patrycja Wonatowska – psycholożka i edukatorka seksualna.
