5 min read
Ochrona podczas stosunku to nie tylko unikanie nieplanowanej ciąży. To też ograniczanie ryzyka zakażeń infekcjami przenoszonymi drogą płciową.
Pomaga w tym znajomość edukacji seksualnej, np. tego jak dbać o higienę, jak dochodzi do infekcji, co jest ryzykowne i jak się chronić. Poza wiedzą warto pamiętać o zabezpieczaniu się podczas seksu. Ryzyko zakażeń zmniejszają: prezerwatywy nasuwane na członek, prezerwatywy wsuwane do pochwy, chusteczki lateksowe, rękawiczki lateksowe. Kolejną formą ochrony to wizyty u lekarki_rza i badania profilaktyczne. Przeciw kilku infekcjom można się również zaszczepić.
W razie wystąpienia niepokojących objawów należy jak najszybciej zgłosić się po profesjonalną pomoc – wiele infekcji można wyleczyć lub lekami zapewnić dobrą jakość życia danej osobie i ochronić jej/jego partnerów. Niestety część infekcji nie daje żadnych objawów nawet długo po zakażeniu. Mogą wtedy niezauważenie rozwijać się w ciele i powodować poważniejsze trudności zdrowotne dopiero po dłuższym czasie. Dlatego tak ważne jest robienie badań profilaktycznych nie tylko wtedy, gdy ma się widoczne objawy.
JAKIE OBJAWY MOGĄ BYĆ OZNAKĄ INFEKCJI PRZENOSZONEJ DROGĄ PŁCIOWĄ?
Infekcja może się przejawiać jako np.: ból podbrzusza lub okolicy genitaliów pieczenie, swędzenie genitaliów lub odbytu, obrzęk lub zaczerwienienie, ból lub pieczenie przy oddawaniu moczu, uczucie parcia na pęcherz, krew w moczu, niepokojąca wydzielina z pochwy lub cewki np. ropna, żółta, zielonkawa, twarożkowata lub serowata wydzielina o zapachu drożdży lub ryb, ból podczas stosunku, krwawienie, krostki, narośla, wrzody, pęcherze zmiany na błonie śluzowej w jamie ustnej, wysypka na stopach lub dłoniach.
Jeśli widzisz jakiś z tych objawów u drugiej osoby, Wasz kontakt seksualny może być bardzo ryzykowny. Po wyleczeniu będziecie mogli wrócić do aktywności seksualnej.
Każdy z tych objawów należy skonsultować z lekarką_rzem, choć nie każdy od razu oznacza infekcję. Na genitaliach mogą pojawić się krostki, które nie są chorobą. To przykładowo grudki perliste na żołędzi penisa – nie są niebezpieczne. Niektórzy mylą je z kłykcinami kończystymi. Te świadczą o zakażeniu HPV (ludzki wirus brodawczaka). Kłykciny to brodawki lub narośla, mogą być w kształcie przypominającym kalafior.
Dlatego nie rozpoczynaj leczenia od odwiedzin gabinetu kosmetycznego, ani na własną rękę stosując rady z internetu. Zgłoś się do profesjonalnego miejsca.
A JEŚLI NIE MAM OSTRYCH OBJAWÓW?
O badaniach powinna też pomyśleć: osoba po kontakcie seksualnym bez zabezpieczenia (również jeśli stosuje PrEP, bo ten zmniejsza ryzyko zakażenia jedynie HIV), osoba aktywna seksualnie, która nigdy się nie badała, osoba, która ma kontakty seksualne z różnymi ludźmi, szczególnie jeśli nie zna dobrze ich stanu zdrowia, para osób, które chcą zrezygnować z prezerwatywy i np. przejść na stałą antykoncepcję osoba, która została wystawiona na ryzyko zakażenia podczas gwałtu.
JAK CZĘSTO TRZEBA SIĘ BADAĆ?
Zawsze, gdy zauważysz niepokojące objawy. To jak często należy się badać profilaktycznie zależy od stylu życia seksualnego np. tego jak często uprawia się seks bez zabezpieczeń lub z różnymi osobami. Profilaktycznie można badać się raz na rok. Jeśli ma się wiele partnerów_ek, szczególnie, jeśli nie zna się ich stanu zdrowia, można badać się nawet co trzy miesiące lub częściej.
O infekcjach warto też porozmawiać na wizytach u urolożki_ga lub ginekolożki_ga (u tej osoby pamiętaj o regularnym robieniu cytologii).
JAK SZYBKO PO RYZYKOWNEJ SYTUACJI MOŻNA ZGŁOSIĆ SIĘ NA BADANIE?
Badanie na drugi dzień po seksie bez prezerwatywy lub chusteczki nie pokaże jeszcze infekcji, która dopiero zaczyna się rozwijać. Na badanie zgłoś się zaraz po wystąpieniu objawów.
Jeśli nie masz żadnych objawów, poczekaj jakiś czas z badaniem. W przypadku HIV zakażenie można wykryć już po 15 dniach, ale dopiero po teście po 12 tygodniach ma się pewność, że brak jest zakażenia.
CZY INFEKCJE DOTYCZĄ TYLKO OSÓB, KTÓRE SĄ AKTYWNE SEKSUALNIE?
Nie. Te infekcje mogą przenosić się również w inny sposób niż przez seks. Niektóre można złapać m.in. siadając na desce w publicznej toalecie, na basenie, gdy brudnymi dłońmi zmienia się tampon czy kubeczek.
W momentach, w których ma się osłabioną odporność, czuje duży stres, bierze antybiotyki, łatwiej można złapać infekcje przenoszone drogą płciową.
Dlatego dbanie o higienę i obserwowanie swojego ciała to dobry pomysł dla wszystkich, również tych osób, które jeszcze nie uprawiają seksu lub uprawiają seks tylko z jedną osobą.
CHCĘ SIĘ PRZEBADAĆ. GDZIE MOGĘ SIĘ ZGŁOSIĆ?
Profesjonalną pomoc otrzymasz w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych. Tam możesz anonimowo i bezpłatnie zbadać się na HIV (w niektórych również kiłę i/lub HCV). Możesz też porozmawiać z konsultantem_tką o infekcjach i Twoim życiu seksualnym, dostaniesz wiedzę i wsparcie. Listę punktów znajdziesz na aids.gov.pl/ pkd/
W ramach NFZ możesz iść do lekarza_rki POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej), a ta osoba pokieruje Cię dalej np. da skierowanie do specjalisty_tki wenerologii, dermatologii, ginekologii, urologii lub innych. Jest jeszcze jedna opcja w ramach NFZ – sam/sama możesz od razu iść do wenerolożki.ga lub ginekolożki_ga. Do tych osób nie jest wymagane skierowanie.
Możesz zgłosić się na prywatną wizytę do wenerolożki_ga lub innej specjalistki_ty. Za taką wizytę będziesz musiał_a zapłacić.
Możesz sam_a za opłatą wykonać w laboratorium badania. Ta opcja będzie pewnie najszybsza, ale nie będziesz mieć możliwości kompleksowego badania lekarskiego, ani porozmawiania o Twoim wyniku i zdrowiu. Dlatego wciąż możesz z wynikami pójść na wizytę do lekarki_rza lub od razu znaleźć miejsce oferujące wizytę i badania.
Jeśli masz mniej niż 18 lat, na badania prywatne i w ramach NFZ będziesz potrzebować zgody rodzica lub opiekuna. Badania w punktach PKD są anonimowe, więc nie będą tam sprawdzane Twoje dokumenty.
CO POBIERA SIĘ DO BADAŃ?
To zależy od rodzaju testu, ewentualnych objawów czy zaleceń lekarskich. Może to być np. krew, mocz lub wymaz z pochwy, cewki moczowej, penisa, odbytu lub gardła.
JESTEŚMY DLA SIEBIE WYŁĄCZNYMI PARTNERAMI/PARTNERKAMI. CHCEMY ZREZYGNOWAĆ Z PREZERWATYW LUB CHUSTECZEK. JAKIE BADANIA POWINNYŚMY ZROBIĆ?
Najlepiej doradzi Wam lekarka_rz, które testy warto wykonać konkretnie w Waszej sytuacji. Mogą to być badania w kierunku m.in.: HIV, WZW A, B lub C, kiły, rzeżączki, chlamydiozy, różnych typów HPV, HSV, rzęsistkowicy, kandydozy, innych infekcji. W takiej parze nie wystarczą badania tylko jednej osoby. Jeśli zostanie potwierdzona infekcja u jednej osoby, druga również powinna się przebadać.
CZY ISTNIEJĄ SZCZEPIONKI PRZECIW INFEKCJOM PRZENOSZONYM DROGĄ PŁCIOWĄ?
Na zdecydowaną większość infekcji nie ma szczepionek. Możesz się zaszczepić przeciw:
WZW B – czyli wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Od 1994 roku jest w pakiecie obowiązkowych szczepień ochronnych, więc jeśli masz 26 lat lub mniej to pewnie jesteś zaszczepiona/y.
WZW A – czyli wirusowemu zapaleniu wątroby typu A powodującemu żółtaczkę pokarmową. To szczepienie robi się odpłatnie.
HPV – czyli ludzkiemu wirusowi brodawczaka. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego uznaje, że przed rakiem szyjki macicy zawsze występuje zakażenie HPV. To drugi najczęstszy rak wśród osób z macicami i jest bardzo śmiertelny. Zakażenia HPV zdarzają się często. Będzie je miało około 50-80% osób, które uprawiają seks. Ale w krajach, w których są narodowe programy szczepień, zakażenia rożnymi typami HPV zmniejszyły się nawet o 90%. Zakażenie HPV może też wiązać się też z nowotworem członka, odbytu, głowy. Dlatego NIZP zaleca szczepić wszystkie młode osoby, niezależnie od płci i orientacji. W niektórych miejscach w Polsce prowadzone są programy darmowych szczepień przeciw HPV.
Info o nich znajdziesz na szczepienia.pzh.gov.pl
Tekst: Basia Baran
