Opublikowano: 28 czerwca 2023
Ostatnia aktualizacja: 20 czerwca 2024
Wyciskać, brać leki czy zostawić? Jeśli zrobić badania, to jakie? I czy to normalne, że ma się trądzik po 25 roku życia? Na te i wiele innych pytań o trądzik odpowiada dermatolożka lek. Agnieszka Kobyłka-Dziki, która na Instagramie prowadzi profil @mama_dermatolog
1. JAKIE SĄ PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA TRĄDZIKU U DOROSŁYCH?
U osób dorosłych, czyli po 19-20 roku życia (wg. niektórych źródeł poniżej 25 roku życia) podkreśla się rolę stanu zapalnego w skórze i czynników go wywołujących. W trądziku nastolatków będzie to przewaga nadprodukcji sebum. Przyczyn może być dużo i mogą się łączyć. Czynników genetycznych już nie wspominam, ale dla przykładu zaburzenia mikrobiomu skóry, nieprawidłowe nawyki pielęgnacyjne, ciągłe wysuszanie skóry i zbytnia eksfoliacja. Zaburzenia hormonalne (PCOS, Hashimoto), żywienie oparte o produkty z wysokim indeksem glikemicznym, zbyt duża ilość witaminy B12, B6 przyjmowana z suplementami, przewlekły stres, odstawienie tabletek antykoncepcyjnych.
2. CZY DA SIĘ ZAPOBIEC WYPRYSKOM PRZED MIESIĄCZKĄ?
Menstruacyjna – „miesiączka” – tutaj są najniższe poziomy hormonów żeńskich. Mała ilość estrogenu powoduje niestabilność bariery skórnej i wysuszenie skóry – w tej fazie skupiamy się na przewadze nawilżania.
Faza lutealna czyli ta przed miesiączką to czas gdzie aktywność gruczołów łojowych rośnie, produkcja sebum – tutaj skupiamy się na regulacji produkcji sebum, czyli przewadze złuszczania np. tonik z 2% kwasem salicylowym 2-4 x tydzień lub maseczka z glinką przy lekkich żelowych formułach nawilżających i dokładnym oczyszczaniu twarzy.
3. CZY TRĄDZIK NA PLECACH, RAMIONACH I POŚLADKACH JEST NORMALNY?
Wypryski na plecach, ramionach czy pośladkach to nie musi być trądzik. Często to rogowacenie okołomieszkowe nasilane przez nieumiejętną pielęgnację czy wysuszoną skórę. Jeśli na plecach wypryski są pojedyncze, kaszkowate to zaczęłabym od dokładnego oczyszczania (po etapie mycia włosów) i regularnego aplikowania peelingów kwasowych lub balsamów z kwasami lub retinolem. Mocznik od 10% także będzie pomocny. Trzeba tylko nie zapominać o nawilżaniu, szczególnie w przypadku rogowacenia okołomieszkowego, gdzie szczotkowanie na sucho będzie tylko nasilać problem.
4. CZY TRĄDZIK MOŻNA WYDUSZAĆ?
Absolutne nie mówię „wyduszaniu” i wyciskaniu pryszczy – tym bardziej dużych podskórnych, bolących zmian zapalnych.
5. CZYM JEST TRĄDZIK RÓŻOWATY?
Trądzik różowaty to choroba zupełnie inna niż trądzik zwyczajny. Tutaj gruczoł łojowy pracuje prawidłowo, nie ma nadmiernego tworzenia się zaskórników. Nie można jednak tego schorzenia skóry twarzy wyleczyć. Zaburzenia na poziomie naczyń (rumień) i nadwrażliwego reagowania na szereg czynników środowiskowych (styl życia) powodują, że choroba postępuje. Terapia musi być kompleksowa – leki (nie da się zawsze uniknąć) + łagodne działania pielęgnacyjne, przeciwzapalne i ochrona przeciwsłoneczna. Promieniowanie UV to jeden z głównych, niezaprzeczalnych czynników zaostrzających.
6. MAM PCOS. WALCZĘ 10 LAT I NIC. CZY MAM SZANSĘ NA CAŁKOWITE POZBYCIE SIĘ TRĄDZIKU?
PCOS to choroba hormonalna, przewlekła. Najlepszym słowem jest tutaj „zależy”. Wyleczyć całkowicie jest niezmiernie trudno, aby zmiany trądzikowe w ogóle nie pojawiały się. Oprócz leczenia hormonalnego należy wdrożyć leczenie miejscowe, aby regularnie oczyszczać ujścia gruczołów łojowych, regulować produkcję sebum, działać przeciwzapalnie.
7. JAKA JEST SKUTECZNOŚĆ HERBAT ZIOŁOWYCH NP. Z RUMIANKU I BRATKA?
Nie ma potwierdzonej skuteczności takich działań. Tutaj dodam także, że samo przyjmowanie suplementów (nawet tych dobranych) nie wyleczy trądziku. Są to działania jedynie wspierające.
8. CZY TRĄDZIK BIERZE SIĘ Z TEGO, ŻE KTOŚ O SIEBIE NIE DBA?
To powszechny i bardzo krzywdzący mit! Trądzik ma złożone podłoże i nie ma nic wspólnego z brakiem higieny. Bardzo ważne jest jednak dokładne oczyszczanie skóry, szczególnie w porze wieczornej.
9. NA CZYM POLEGA LECZENIE IZOTEKIEM?”
Doustna izotretinoina to retinoid, który działa na wszystkie cztery podstawowe czynniki patogenetyczne trądziku na poziomie gruczołu. Efekty terapii są zazwyczaj bardzo dobre. Leczenie jest bezpieczne, ale musi być wdrożone w odpowiednich wskazaniach (tylko ciężkie postacie trądziku). Jest to lek stosowany w trądziku od około 30 lat! Objawy niepożądane, zazwyczaj suchość skóry ustępuje po zakończeniu terapii. Lek niestety jest demonizowany na wielu forach co przyczynia się przed lękiem przed nim, jego przyjmowanie jest opisywane jako „poddanie się”. Co jest absolutnie niesłusznym stwierdzenie.
10. MAM 27 LAT I CIĄGLE TRĄDZIK – CZY TO JEST NORMALNE?
Trądzik u osób dorosłych, czyli trądzik dojrzały. Nie jest to stan fizjologiczny, nie jest to normalne i zawsze trzeba wdrożyć działania diagnostyczne. Zaznaczam jednak, że trądzik to nie są pojedyncze wykwity, które pojawiają się od tzw. czasu do czasu. To choroba przewlekła. Gdy nie jesteśmy pewni czy mamy problem z trądzikiem czy z zaburzoną barierą hydrolipidową lub zapaleniem mieszków włosowych to najlepiej udać się na konsultację dermatologiczno-kosmetologiczną.
11. JAK DIETA WPŁYWA NA CERĘ?
Trądzik nie ma nic wspólnego z alergią na pokarmy. To co wkładamy na talerz przekłada się na wahania poziomów cukru we krwi, a to z kolei przekłada się na insulinę i poziomy androgenów. Rola diety jest szeroko dyskutowana. Podaje się również, że dieta uboga w błonnik a bogata w nasycone kwasy tłuszczowe będzie nasilała stan zapalny. Wysoki ładunek glikemiczny czy spożycie nabiału zwiększają poziomy insulinowego czynnika wzrostu, który szczególnie u osób genetycznie predysponowanych do trądziku nasila produkcję sebum. Należy obserwować swoją skórę i reagowanie na zmiany odżywiania. Podkreślam jednak, że diety restrykcyjne prowadzące do niedoborów mogą opóźniać gojenie się zmian trądzikowych.
12. MOŻNA DZIAŁAĆ „NA WŁASNĄ RĘKĘ”?
W przypadkach trądziku o dużym nasileniu z tendencją do bliznowacenia polecam zawsze skorzystać z porady lekarza lub kosmetologa, aby szybko wdrożyć celowane działania. Na tzw. „własną rękę” można działać, gdy zmiany są pojedyncze, gdy zaczynają się pojawiać niewielkie wykwity w wieku dojrzewania. Jednak zawsze w momencie, gdy czujemy, że przytłacza nas wygląd naszej skóry, nie potrafimy znaleźć pielęgnacji należy się skonsultować.
13. GINEKOLOŻKA POWIEDZIAŁA, ŻE TABLETKI ANTYKONCEPCYJNE DOBRZE ZADZIAŁAJĄ NA CERĘ, A JEST GORZEJ?
Terapia hormonalna stosowana jest w przypadkach trądziku opornego na inne formy terapii oraz u pacjentek z objawami hiperandrogenizmu. Nie powinna być to jednak monoterapia. Terapię taka można łączyć z antybiotykami, retinoidami, nadtlenkiem benzoilu czy kwasem azelainowym. Nie jestem w stanie powiedzieć, dlaczego jest gorzej – być może wymagane są właśnie działania lecznicze uzupełniające podane powyżej.
14. WYCISKAĆ, BRAĆ LEKI CZY ZOSTAWIĆ?
Absolutnie nie wyciskać! Uszkadza to ujście gruczołu łojowego, nasila stan zapalny, może prowadzić do przebarwień i bliznowacenia. Samo wyciśnięcie nagromadzonych złogów mieszaniny łoju i komórek nie ma żadnego korzystnego efektu, poza może tylko rozładowaniem napięcia, gdy szybko próbujemy usunąć widoczną zmianę. Tylko terapia leczniczo-pielęgnacyjna pomoże wyregulować pracę gruczołu.
15. CZY TRĄDZIK MOŻNA ZDRAPYWAĆ?
Zdrapywane są najczęściej zaskórniki zamknięte, bądź grudki przymieszkowe (tzw. kaszka) i absolutnie nie spowoduje to ich usunięcia. Lepiej już na własną rękę zacząć stosować w pielęgnacji systematyczne złuszczanie lub retinol/al lub w konsultacji dermatologiczno-kosmetologicznej wykonać gabinetowe peelingi lub mikrodermabrazję. Trądzik zaskórnikowy, jeśli nie reaguje na leczenie miejscowe przez około 8-10 tygodni, to poleca się wykonać jeden z powyższych zabiegów.
16. JAKIE BADANIA WYKONAĆ, ABY SPRAWDZIĆ CO JEST PODŁOŻEM TRĄDZIKU?
Badań laboratoryjnych, szczególnie hormonalnych, nie zlecamy u każdego! Wykonywane są, gdy dane z wywiadu sugerują, że takie badania pomogą w terapii.
Objawy hiperandrogenizmu, brak odpowiedzi na regularne leczenie antytrądzikowe i w przypadku nieregularnych miesiączek mamy panel badań:
– testosteron wolny i całkowity
– androstendion
– DHEA
– SHBG
– Prolaktyna
– 17-hydroksyprogesteron
– LH – hormon luteinizujący
– Insulina
– Kortyzol
17. CZY ANTYKONCEPCJA HORMONALNA POMAGA NA TRĄDZIK? JEST SPORO SPRZECZNOŚCI NA TEN TEMAT.
Nie każdy trądzik będzie reagował na leczenie hormonalne. Tutaj bardzo ważne jest szczegółowy wywiad z pacjentem. Nie rozpisuje się leczenia takiego dla każdego, ponieważ po odstawieniu leczenia hormonalnego może dojść dość szybko do nawrotu lub pogorszenia trądziku. Wskazania to m.in. Bardzo wczesny początek trądziku, zespół PCOS, trądzik o późnym początku (acne tarda), trądzik, które nie reaguje na leczenie doustną izotretinoiną lub antybiotykami. Nie jest to leczenie alternatywne do retinoidów. Często wielu osobom wydaje się ono mniej szkodliwe niż doustne retinoidy – nie jest to jednak prawdą.
18. JAK DOPASOWAĆ DOBRE LEKI BEZ RECEPTY, GDY NIE MOŻEMY SKORZYSTAĆ Z POMOCY NP. DERMATOLOGA/DERMATOLOŻKI?
Bez recepty ze składników aktywnych na trądzik możemy stosować retinol/retinal, kwas azelainowy 15-20%, nadtlenek benzoilu, produkty kwasowe (nie są to leki) – należy działać w myśl balansu nawilżająco-złuszczającego. Pierwsze dwa składniki i odpowiednio dobrane kwasy będą także działały w kierunku likwidacji przebarwień. Przy dużym trądziku zapalnym polecam jednak konsultację, bo tutaj trzeba szybko wyhamować stan zapalny, aby nie doszło do powstania blizn, a w terapii podtrzymującej lub kolejnych stopniach leczenia aktywnego możemy przejść na substancje aktywne bez recepty. Jeden preparat jednak nie zrobi nic. Potrzebna jest cała rutyna pielęgnacyjna.
19. TRĄDZIK TO JEDEN Z MOICH NAJWIĘKSZYCH KOMPLEKSÓW. CIĄGLE WALCZĘ, CHOĆ JEST CIĘŻKO.
Tak! Pacjenci oceniają trądzik jako chorobę uciążliwą i stygmatyzującą. Może powodować także objawy depresyjne, dlatego nie wolno go lekceważyć. Trądzik jest szczególnie negatywnie oceniany u kobiet powyżej 25. roku życia. Z drugiej strony takie nastawienie nie pomaga, ponieważ stres psychiczny może być jednym z czynników zaostrzających zmiany trądzikowe poprzez wpływ na rozwój stanu zapalnego w skórze.
20. JAK LECZYĆ TRĄDZIK?
Leczenia trądziku nie da się w taki krótki sposób tutaj omówić. Jednak najważniejsze jest działanie na gruczoł i ewentualną przyczynę zaburzeń hormonalnych (nie zawsze ona występuje). Lekami podstawowymi w leczeniu trądziku są retinoidy miejscowe, które sprawdzą się także w leczeniu podtrzymującym – one działają na mikrozaskórniki – zmiany, których gołym okiem nie widać, a które dają początek trądzikowej zmianie zapalnej. Niestety pacjenci często wycofują się z takiego leczenia. Retinoidy często wysuszają skórę w początkach leczenie. Należy zawsze dbać o regenerację. W cięższych przypadkach leki takie jak antybiotyki czy doustna izotretinoina mają za zadanie szybką eliminację stanu zapalnego. Nie zapominamy o ograniczeniu wpływu niekorzystnych czynników środowiskowych tzw. ekspozomu.