Opublikowano: 21 września 2023
Ostatnia aktualizacja: 28 listopada 2023
Dojrzewanie, dorastanie, młodość… To wymagający etap rozwoju, będący pomostem między dzieciństwem a dorosłością. Zmiany, których celem jest osiągnięcie dojrzałości, obejmują niemal wszystkie sfery funkcjonowania. Jak przejść przez ten etap pisze Klaudia Harańczuk z Centrum Terapii Haak.
Ta faza rozwoju dosłownie budzi wiele silnych, czasem nowych emocji. Jest to intensywny i często trudny emocjonalnie czas nie tylko dla samych dorastających, ale także dla ich otoczenia. Życie emocjonalne osób nastoletnich charakteryzuje gwałtowność i niestabilność. Przeżywają one/oni nieraz niezrozumiałe jeszcze emocje w odniesieniu do siebie i innych osób.
TRUDNE I NAPIĘTE RELACJE Z DOROSŁYMI…
Zdają się być nieodłącznym elementem okresu dojrzewania. Warto jednak zastanowić się z czego te napięcia właściwie wynikają. Po stronie nastolatek i nastolatków jest naprawdę sporo czynników. Zmiany hormonalne, reorganizacja mózgu, ciała, rosnące wymagania i oczekiwania płynące z zewnątrz i wewnątrz. Pojawiające się potrzeby konfrontowane z licznymi ograniczeniami. Z jednej strony oczekuje się od młodych osób zachowań dojrzałych, a z drugiej często powstrzymuje ich dążenia do niezależności. Bywa, że dorośli, obserwując poczynania osób nastoletnich, widzą dorosłych zachowujących się niedojrzale. To naturalnie rodzi złość i frustrację po obu stronach.
DOJRZEWANIE TO JEDEN Z ETAPÓW ROZWOJU…
Który przechodzimy, by stać się dojrzałą, tzn. świadomą, odpowiedzialną, samodzielną jednostką gotową do funkcjonowania w pełni swoich możliwości. Jest to czas nabywania wielu nowych funkcji – biologicznych i psychospołecznych. Jedną z ważniejszych funkcji jest zarządzanie emocjami, czyli zdolność do trafnego rozpoznawania stanów emocjonalnych u siebie i innych. Regulowania ich oraz adekwatnego reagowania. Na etapie dojrzewania trudność polega, chociażby na tym, że niedojrzałe są niektóre struktury mózgu, które odpowiadają za regulację emocji czy kontrolę zachowań. Sfery emocjonalnej nie sposób oddzielić od innych, bowiem dojrzewanie to zjawisko wielowymiarowe, gdzie zmiany w emocjach mogą być zarówno efektem jak i przyczyną zmian w innych obszarach.
NA POCZĄTKU DOJRZEWANIA…
Na pierwszym plan wysuwają się zmiany biologiczne – pojawienie się miesiączki, pierwszej ejakulacji, piersi, owłosienia, zmiany głosu itd. Ciało dziecka zaczyna przeobrażać się w ciało osoby dorosłej. Nie wszystkie zmiany są przyjemne i pożądane. Zdarza się, że są też niespodziewane. Mogą zatem budzić cały wachlarz emocji od radości i dumy przez zaskoczenie po zawstydzenie, lęk, smutek i złość. Na tym etapie może się zdarzyć nawet, że ciało nie tyle się nie podoba, ile rozwija się w kierunku płci, z którą osoba się nie utożsamia.
Zupełnie nowym uczuciem jest pojawienie się u niektórych osób potrzeby seksualnej, która dotyczy zarówno biologii jak i emocji. W zależności od poziomu edukacji, na ten temat, z początku może być bliżej nieokreślonym, trudnym do nazwania napięciem, z którym nie wiadomo co zrobić. Potrzeba seksualna u różnych osób różni się pod względem natężenia, sposobu i możliwości jej wyrażania oraz zaspokajania. Jest to jedna z tych potrzeb, która szczególnie podlega wpływom kulturowym i w naszym społeczeństwie, bywa pomijana lub demonizowana. Brak wiedzy i kulturowe tabu mogą skutkować negatywnym nastawieniem do własnej seksualności, dysfunkcyjnymi sposobami realizowaniem jej lub próbami jej wyparcia.
KOLEJNY WAŻNY ASPEKT DOJRZEWANIA…
To kształtowanie tożsamości, w tym płciowej, seksualnej, czyli poszukiwanie odpowiedzi na pytanie – kim jestem? Co mnie określa? Z kim chcę się wiązać? Jaką rolę chcę pełnić w społeczeństwie?
Poczucie takiej niejasności i niepewności naturalnie może budzić niepokój i rozdrażnienie. Konieczne do znalezienia odpowiedzi na powyższe pytania są poszukiwania i eksperymenty, których tak bardzo obawiają się dorośli. Niepokój dorosłych jest jak najbardziej uzasadniony, ponieważ nastolatki naturalnie będą popełniać błędy, gdyż dopiero uczą się być dorosłe. Nie posiadają jeszcze tych kompetencji i umiejętności, które mają już dorośli. Stąd potrzebują bezpiecznej przestrzeni i swobody, ale również obecności mądrych osób dorosłych, które będą stały obok, obserwowały i w razie potrzeby zaoferują wsparcie.
Wspomniana obecność jest ważna w sensie fizycznym i psychicznym i powinna przypominać współpracę na partnerskich zasadach. Nadgorliwa, bezrefleksyjna obecność polegająca na kontrolowaniu i/lub zakazywaniu przeszkadza i hamuje rozwój, rodząc frustrację i brak wiary we własną skuteczność. Nastolatki dopiero uczą się dorosłości i potrzebują do tego przestrzeni, zaufania i zrozumienia, ale także zdrowych granic.
OKRES DOJRZEWANIA…
Zwykło się postrzegać jako burzliwy i trudny, pełen nieprzyjemnych emocji i napięć. Narracja, która wokół niego narosła może wprawiać w niepokój i negatywnie wpływać na nastawienie jeszcze zanim dojrzewanie w ogóle nastąpi. Istotnym krokiem do łagodniejszego przejścia dojrzewania zdaje się przede wszystkim zmiana jego postrzegania. Przyjęcie otwartej, akceptującej postawy i zadbanie o zbudowanie relacji opartych na zaufaniu i szacunku zdaje się być kluczowe. Być może, zamiast wprowadzać klimat grozy i niepokoju warto potraktować ten czas jako fascynujące, ekscytujące pełne nowości i potencjałów, niepowtarzalne doświadczenie.
Tekst: Klaudia Harańczuk (Centrum Terapii Haak)