Wpłać darowiznę dla SEXEDPL

+48 720 720 020 Antyprzemocowa linia pomocy

EDUKACJA SEKSUALNA OSÓB GŁUCHYCH

Zdjęcie: Cottonbro

Opublikowano: 5 lipca 2023
Ostatnia aktualizacja: 27 września 2024

Fundacja Akademia Młodych Głuchych we współpracy z SEXEDPL zrealizowała kampanię pt. “Bez Tabu”. Przy tej okazji zapraszamy Was do lepszego poznania sytuacji osób głuchych w naszym kraju.

GŁUCHY_A CZY GŁUCHONIEMY_A?

Pewnie nieraz słyszeliście określenie „Głuchy_a jesteś?” w kontekście obraźliwym. W przypadku naprawdę głuchych osób często używa się określenia „głuchoniemy_a”, bo wydaje się, że tak będzie ładniej. Tymczasem jest dokładnie odwrotnie. Głuchy_a to jak najbardziej poprawne słowo, którym chcą być nazywane osoby, których to faktycznie dotyczy. Zaś słowo głuchoniemy_a jest nazwą nieaktualną, dziś dla wielu osób wręcz obraźliwą, bo sugeruje, że osoby głuche nie komunikują się. 

“Głuchy_a” pisany wielką literą odnosi się do osoby, która jest członkiem_nią kultury Głuchych, naturalnie komunikuje się polskim językiem migowym (w skrócie PJM) i jest to część jej_go tożsamości. Takie osoby wolą być nazywane “Głuchy_a”, bo utożsamiają to z przynależnością do społeczności. Warto jednak wspomnieć, że część osób identyfikujących się ze środowiskiem Głuchych nie czuje potrzeby podkreślania tego wielką literą w zapisie. To indywidualna sprawa. Są też osoby głuche, które nie czują się związane z tożsamością i kulturą Głuchych i zazwyczaj nie znają polskiego języka migowego. Takie osoby używają wobec siebie określeń: głuchy_a, niesłyszący_a albo słabosłyszący_a.

JAK POROZUMIEWAJĄ SIĘ OSOBY GŁUCHE?

Osoby głuche posługują się polskim językiem migowym. Jest to język wizualno-przestrzenny, który posiada swoją gramatykę odrębną od języka polskiego. Składnia, morfologia, fonologia i fonetyka języka polskiego i PJM są różne. W komunikacji w języku migowym ważną rolę pełni mimika, gesty, postawa i ruch ciała. 

Dla większości osób głuchych posługujących się PJM jako pierwszym językiem, język polski jest językiem obcym. 

RÓŻNICE JĘZYKOWE

Osoby Głuche na co dzień migają, czyli “mówią” w swoim języku. Nie słyszą tego, co na zewnątrz, nie rozróżniają dźwięków, w związku z tym słowa w języku polskim są dla g/Głuchych językiem obcym, nie nabywanym naturalnie. Osoby słyszące używają na co dzień języka polskiego mówionego i pisanego, na który składa się kilka tysięcy słów. Tylko wielokrotne powtarzanie i przetwarzanie słów pozwala większości g/Głuchych zapamiętać i zrozumieć znaczenie danego słowa. 

CO Z PISANIEM?

Główną trudnością dla g/Głuchych jest stosowanie poprawnej gramatyki języka polskiego. Kiedy osoba głucha nie daje rady rozpoznawać słów na drodze słuchowej lub odczytując je z ust, jako najprostsze rozwiązanie w komunikacji zdaje się być pisanie. Dla dużej części g/Głuchych jest to jednak porozumiewanie się w języku obcym – warto więc pamiętać, aby komunikaty był w formie krótkich zdań. To znacznie ułatwia komunikację.

Nie wrzucajmy jednak wszystkich do jednego worka. Trzeba pamiętać, że nie wszyscy g/Głusi są tacy sami. Wiele zależy od ich indywidualnej ścieżki edukacyjnej i doświadczeń rodzinnych. Są osoby głuche, które mogą bardzo dobrze znać i rozumieć gramatykę języka polskiego; są i takie, które mogą bardzo dobrze czytać z ruchu warg, co pomaga im w komunikacji z osobami słyszącymi. Są też takie, które komunikują się w języku polskim fonicznym oraz takie, które takiej możliwości nie mają.

EDUKACJA

W naszej ocenie najlepszą formą edukacji dla Głuchych jest kształcenie dwujęzyczne (z polskim językiem migowym i językiem polskim). Niestety w wielu szkołach nauczyciele_ki nie posługują się biegle PJM. 

W systemie kształcenia przyszłych pracowników szkół dla g/Głuchych należałoby uwzględnić naukę polskiego języka migowego na poziomie zaawansowanym. Celem procesu kształcenia powinno być przygotowanie osób głuchych do samodzielnego funkcjonowania, a te zdecydowanie wspiera swobodna komunikacja w języku polskim, a więc efekt kształcenia dwujęzycznego.  

W ośrodkach szkolno-wychowawczych dla g/Głuchych nauczyciele_ki zwykle muszą korzystać z tych samych podręczników, z których korzystają osoby słyszące. Materiały, które uwzględniają inną percepcję i inny sposób komunikacji muszą więc przygotować sami_e. 

Warto jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że środowisko osób głuchych jest bardzo zróżnicowane komunikacyjnie, podobnie jest w klasach szkolnych. Zdarza się, że w  jednym zespole spotykają się osoby migające i mówiące, a więc wymagające różnych sposobów porozumiewania się. 

Jak wynika z raportu Komisji Ekspertów ds. Osób Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich 2020 roku: 

“Liczba godzin języka polskiego w szkole dla niesłyszących jest taka sama jak w szkole ogólnodostępnej, co przy konieczności realizacji podstawy programowej uniemożliwia wyrównywanie deficytów językowych w polszczyźnie.” 

W obecnych warunkach edukacyjnych program kształcenia nie jest adekwatny do potrzeb osób głuchych, które języka polskiego uczą się jako drugiego. 

OPIEKA ZDROWOTNA

Głusi mają też poważny problem z dostępem do pełnej informacji i opieki zdrowotnej, z dostępem do gabinetów ginekologicznych i urologicznych. Lekarze_ki nie posługują się polskim językiem migowym. Zdarza się, że lekarze_ki nie chcą w trakcie wizyt komunikować się w piśmie, nie wiedzą, w jaki sposób zadbać o głuchego_ą pacjenta_kę.  Jednym z rozwiązań podczas takich wizyt jest zatrudnienie tłumacza_ki PJM, ale takie sytuacje są często krępujące, nie ma wówczas możliwości zachowania prywatności rozmowy między pacjentem_ką a lekarzem_ką. 

Problemem jest także niewystarczająca liczba kompetentnych tłumaczy_ek PJM w Polsce. Jest ich zdecydowanie za mało, by można zaspokoić stale rosnące potrzeby środowiska osób głuchych. Potrzebne jest tu rozwiązanie systemowe zapewniające komfortowy dostęp do specjalistycznej opieki zdrowotnej osób głuchych.

DOSTĘP DO EDUKACJI SEKSUALNEJ

Przedmiot “Wychowanie do życia w rodzinie” nie zawsze cieszy się zainteresowaniem uczniów_ennic. Być może dzieje się tak dlatego, że treści i forma prowadzenia zajęć nie są dostosowane do potrzeb i zainteresowań młodych osób. Tymczasem uczniów_ennice głuchych_e, tak samo jak słyszących, interesuje wiedza na temat masturbacji, orgazmu, miesiączki, relacji i komunikacji w związku. Chcą uczyć się jak rozwiązywać konflikty, jak reagować, gdy ktoś cierpi, w jaki sposób zakończyć związek. 

W tym zakresie część g/Głuchych nie ma wystarczającej wiedzy na tematy związane z seksualnością i życiem seksualnym. W rodzinach, zarówno posługujących się językiem migowym, jak i językiem polskim, tak samo albo brakuje informacj. Albo jest to temat tabu. 

Polska nie ma dostępnej edukacji seksualnej dla osób głuchych.

Praktycznie materiałów w polskim języku migowym, które byłyby powszechnie dostępne i umożliwiły samodzielne zdobywanie wiedzy w zakresie seksualności człowieka.

CO MOŻNA ZROBIĆ?

Rozwiązaniem idealnym jest wdrożenie rzetelnej edukacji seksualnej w polskim języku migowym w szkole i poza nią. Potrzebne jest tworzenie materiałów w PJM o tematyce związanej z ciałem człowieka i jego_j seksualnością. 

Nie jest łatwe tłumaczenie takich treści na polski język migowy, gdyż wymaga wiedzy na ten temat, zrozumienia różnych aspektów związanych z edukacją seksualną i umiejętności przekazania tych informacji w zrozumiałym języku dla osób głuchych.

Przy tworzeniu projektów i materiałów dostępnych bardzo ważny jest udział właśnie osób głuchych. To oni i one wiedzą najlepiej, jak stworzyć przekaz, który będzie adekwatny do potrzeb i zrozumiały dla osób z ich społeczności. 

PROJEKT “BEZ TABU”

„Bez tabu” to cykl 20 filmów, które poruszają tematy związane m.in. z dojrzewaniem, menstruacją, tożsamością płciową, STI. Jest to przekład na polski język migowy materiałów przygotowanych przez SEXED.PL. 

To pierwsza w Polsce inicjatywa, która umożliwi osobom głuchym dostęp do rzetelnej edukacji seksualnej w polskim języku migowym.

Seria filmów „Bez tabu” to szansa na zwiększenie świadomości i wiedzy osób głuchych w zakresie tematyki związanej z ciałem człowieka i naszą seksualnością. Pozwoli większej liczbie osób zrozumieć przekaz, który wcześniej był dostępny tylko w formie tekstów. 

Treści na temat edukacji seksualnej zostały przełożone przez głuchych lektorów i głuche lektorki. Wyszliśmy_łyśmy z założenia, że w tematyce związanej ze sferą intymną najlepiej zrozumiany będzie przekaz od osób głuchych, dla których PJM jest naturalnym językiem.

Więcej informacji na temat projektu “Bez tabu” znajdziecie na naszej stronie.

BEZ TABU

Agnieszka Szeliga, Zuzanna Szymańska, Fundacja Akademia Młodych Głuchych

Total
0
Shares
podstawy edukacji seksualnej