PUBLIC SHAMING. CO ROBIĆ, GDY KTOŚ MNIE PUBLICZNIE UPOKARZA?

Opublikowano: 18 czerwca 2023
Ostatnia aktualizacja: 2 października 2024

Public shaming to zjawisko polegające na zawstydzaniu i upokarzaniu ludzi w przestrzeni publicznej. Ma ono na celu kontrolowanie i dyscyplinowanie, okazywanie władzy nad drugą osobą, zhańbienie jej. W bliskich relacjach public shaming może być toksyczną drogą do wymuszenia szacunku poprzez wywołanie lęku, obawy, respektu u partnera_ki. Gdzie jednak leży granica cynizmu i ironii, a gdzie zaczyna się przemoc?

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym jest zjawisko public shaming i jak się przejawia?

Czym jest online shaming?

Dlaczego może Cię spotkać public shaming?

Jak wygląda public shaming w związku?

Jakie są skutki public shamingu?

Jak sobie poradzić, gdy ktoś publicznie Cię upokarza?

Jak zareagować, gdy ktoś doświadcza public shamingu?

CZYM JEST PUBLIC SHAMING

Public shaming to w dosłownym tłumaczeniu „publiczne upokorzenie”. To wszelkie zachowania, które mają wywołać w drugiej osobie/grupie ludzi poczucie zawstydzenia, zhańbienia. Mają miejsce właśnie w przestrzeni publicznej, czyli są widoczne większej liczbie osób. Zjawisko to może spotkać każdego_ą i za wszystko: wygląd, zachowanie, wyróżnianie się z grupy w jakikolwiek sposób.

Dużą częścią public shamingu jest np. slut shaming, który polega na zawstydzaniu kobiet ze względu na ich faktyczną lub rzekomą aktywność seksualną. Sposób zachowania czy ubierania, który kulturowo i stereotypowo uważany jest za zbyt odważny, niemoralny czy wyuzdany. Slut shaming to próba sprowadzenia seksualności kobiety do czegoś złego, niewłaściwego i godnego potępienia. Oczywiście w odniesieniu do kulturowo czy religijnie przyjętych norm. Może on przyjmować formę wyzwisk, cat-callingu (czyli gwizdania, zawołań na ulicy), wyśmiewania, obrażania. To też nękanie, próby upublicznienia zdjęć zrobionych np. podczas seksu. 

Public shaming nie jest zjawiskiem nowym. Był wykorzystany jako kara w wielu społeczeństwach na przestrzeni lat i przyjmował przeróżne formy, np. publicznego golenia głowy, kar cielesnych czy nakazu noszenia specyficznych ubiorów wskazujących na publiczne potępienie. Publiczne zawstydzanie ludzi zawsze miało wielką moc i było narzędziem władzy i dyscyplinowania. 

ONLINE SHAMING

Nowym rodzajem public shamingu jest również online shaming, który stał się powszechnym zjawiskiem wraz z rozwojem internetu. Dotyka on bardzo wielu osób, które zgromadzone są przede wszystkim na grupach społecznościowych i forach internetowych. 

Online shaming może polegać na:

• wykluczeniu kogoś z danej grupy (bo się tej osoby np. nie lubi),

• na upublicznieniu poufnych informacji (doxing),

• zmasowanych negatywnych recenzjach czy udostępnianiu bez zgody tej osoby jej_go materiałów seksualnych (zdjęć, filmów). To ostatnie to również przejaw slut shamingu, jako, że zjawiska też mogą na siebie wzajemnie nachodzić.

ZA CO MOŻE SPOTKAĆ CIĘ PUBLIC-SHAMING?

Za wszystko. Nie ma takich zachowań i takich ubrań, które mogłyby nas ochronić przed public shamingiem. 

Public shaming może spotkać każdego, ponieważ ludzie odnoszą zachowanie innych do zupełnie subiektywnych norm, które sami uważają za moralne i właściwe. Nie ma więc żadnego skutecznego przepisu na rodzaj zachowania, który zawsze będzie dobry. Nie ma takich zasad do przestrzegania, które sprawią, że będziemy w stu procentach bezpieczni_e.

JAK ROZPOZNAĆ PUBLIC SHAMING W ZWIĄZKU?

W związku bardzo ważne jest, by zwracać uwagę na to, jak zachowuje się partner_ka w stosunku do nas w miejscu publicznym. Czy nas szanuje, czy nie pozwala sobie na krzywdzące komentarze i wyśmiewanie nas, czy nie zdradza naszych intymnych sekretów i przemyśleń, którymi się z nim/nią podzieliliśmy_łyśmy. Zwracajcie na to uwagę, bo może okazać się, że osoba nam bliska zupełnie inaczej zachowuje się na osobności, a inaczej w miejscach publicznych czy przy znajomych. 

Merytoryczne uwagi, które nie uderzają w nasze poczucie godności, a odnoszą się do faktów, są okej. Natomiast ataki personalne, które mają na celu nas upokorzyć, zawstydzić, zhańbić zawsze są problemem. Ujawnianie naszych prywatnych sekretów również. Nawet, a właściwie szczególnie, gdy robi to bliska osoba.

EFEKTY PUBLIC SHAMINGU

W kontekście bliskich relacji osoba stosująca public shaming może uzurpować sobie prawo do „posiadania” partnera_ki, a więc narzucać mu/jej potrzeby, pragnienia, przekonania, poglądy i emocje, traktować tę osobę jak “swoją rzecz”. Efekty psychologiczne public shamingu są negatywne – tego typu zachowania mogą u osób upokarzanych wywoływać apatię, lęk, depresję, a nawet myśli samobójcze i inne poważne problemy psychiczne, bo public shaming to po prostu przemoc.

CO ROBIĆ, GDY KTOŚ CIĘ PUBLICZNIE UPOKARZA?

Najważniejszym krokiem jest ocena poziomu własnego bezpieczeństwa. Nie zawsze bezpieczne będzie reagowanie w danym momencie – jeśli czujesz, że sytuacja zagraża Twojemu bezpieczeństwu, rozważ odejście od osób, które Cię krzywdzą, i wycofanie się z kontaktu. W ten sposób ochronisz siebie, opuszczając sytuację, która może być dla Ciebie szkodliwa.

Jeśli jednak czujesz się bezpiecznie i na siłach, możesz wyrazić swoją niezgodę, złość lub zadać sprawcy pytania, takie jak: „Dlaczego mówisz to teraz, przy innych?” lub „Dlaczego jest to dla Ciebie tak ważne?”. Zadawanie takich pytań może skłonić osobę zawstydzającą do refleksji nad swoim postępowaniem i jednocześnie pozwolić Ci stanąć w obronie własnych granic w trudnej sytuacji. Jeśli czujesz, że to możliwe, możesz podjąć rozmowę z osobą, która Cię zawstydzała, ale w spokojniejszych warunkach. Możesz wtedy wyrazić swoje uczucia i opowiedzieć, jak to, co zostało o Tobie powiedziane, na Ciebie wpłynęło. Możesz wtedy dać znać, że nie chcesz, być więcej traktował w ten sposób. 

Dodatkowo skorzystaj ze wsparcia swoich bliskich i porozmawiaj z nimi o tym. Pamiętaj, że wsparciem może być rozmowa z przyjaciółką/przyjacielem, a także z rodzicem/opiekunem. Dorośli mają więcej możliwości, żeby zadbać o Twoje bezpieczeństwo.

CO MOGĘ ZROBIĆ, GDY WIDZĘ, ŻE KTOŚ JEST PUBLICZNIE UPOKARZANY W KLASIE ALBO NA GRUPIE?

Nie zostawiaj bierny. Brak reakcji może być postrzegane jako ciche przyzwolenie na to, co się dzieje. Twoja reakcja może mieć duże znaczenie zarówno dla osoby zawstydzanej, jak i dla sprawcy.

Interweniuj. Możesz zwrócić uwagę osobie zawstydzającej, że jej zachowanie jest niewłaściwe. Na przykład tak:

• „To jest nie w porządku wobec Kacpra. Czy naprawdę musisz to mówić w ten sposób?”
• „To, co teraz robisz, nie jest ok – wszyscy zasługujemy na szacunek”.
• „Nie podoba mi się, jak mówisz o Agacie”.

Wyraź wsparcie. Osoba doświadczająca upokarzania, może potrzebować potwierdzenia, że to, co ją spotkało, nie jest ok. Możesz podejść do niej lub napisać wiadomość “Jestem po Twojej stronie” albo „To, co się stało, było niesprawiedliwe i nie zasłużyłeś na takie traktowanie”. To może sprawić, że poczuje się bardziej zrozumiana i mniej osamotniona.

Zawsze warto szukać pomocy. Mamy do dyspozycji środki prawne (zarówno kodeks karny, w którym znajdziemy kwestię zniesławienia oraz kodeks cywilny, upublicznianie naszych intymnych zdjęć i video możemy zgłosić na policję) oraz oczywiście psychologiczne – pamiętajcie, to okej prosić o pomoc i potrzebować jej.

Warto wiedzieć:

• Jak zgłosić internetowego hejtera?

• Jak radzić sobie z hejterami?

Kasia Koczułap – psycholożka z wykształceniem seksuologicznym. Jest autorką projektu “Co z tym seksem”, aktywistką i promotorką rzetelnej edukacji seksualnej i zdrowia seksualnego. Wspiera SEXEDPL przy projektach edukacyjnych.

Adrianna Bojarska – psychoterapeutka i seksuolożka.