9 min read
Opublikowano: 3 grudnia 2024
Ostatnia aktualizacja: 12 grudnia 2024
– Holistyczna edukacja seksualna stanowi mocne i niezastąpione narzędzie zwalczania przemocy, wykorzystywania seksualnego w różnych formach i dyskryminacji (ze względu na płeć, orientację, tożsamość, wiek, rasę, religię, pozycję społeczną) oraz promowania szacunku dla różnorodności. Dodatkowo jest jednym z fundamentalnych praw człowieka1 – uważa Joanna Dec-Piotrowska, certyfikowana trenerka edukatorów i edukatorek seksualnych.
Z tego artykułu dowiesz się o tym:
Co obejmuje edukacja seksualna?
Czy edukacja seksualna wpływa na zdrowe podejście do ciała?
Czy rozmowy o seksie zachęcają dzieci do wcześniejszej inicjacji seksualnej?
Czy edukacja seksualna zapobiega niechcianym ciążom i chorobom przenoszonym drogą płciową?
Czy edukacja seksualna uczy tylko o technikach seksualnych np. masturbacji?
Jak rozmowy o seksualności wspierają budowanie pewności siebie dziecka?
Czy to prawda, że dzieci nie są gotowe na rozmowy o seksie przed okresem dojrzewania?
Czy edukacja seksualna uczy asertywności i stawiania granic?
Czy dzieci powinny uczyć się o seksie tylko w domu?
Czy edukacja seksulna uczy budowania zdrowych relacji?
Czy dzieci powinny uczyć się o seksie z internetu?
FAKTY I MITY. O CZYM JEST I CO OBEJMUJE EDUKACJA SEKSUALNA?
Przeprowadzone przez IPSOS badanie, które stało się podstawą naszego raportu „Narodowa Kartkówka z WDŻ” pokazało, że 83% Polek i Polaków uważa, że rzetelna edukacja seksualna pozwala zminimalizować wiele czynników ryzyka, na które narażeni są młodzi ludzie. Jak podkreślają badani, rzetelna wiedza na temat seksualności pozwala zrozumieć zachodzące w ciele zmiany, budować pewność siebie i satysfakcjonujące relacje, a także dbać o zdrowie. Natomiast brak odpowiedniej wiedzy może prowadzić do podejmowania ryzykownych zachowań, problemów zdrowotnych, nieudanych związków czy trudności w akceptacji siebie.
Sprawdź, czego będzie uczyć edukacja zdrowotna w szkołach
Edukacja seksualna cały czas kojarzona jest z samym aktem seksualnym, a to przecież także wiedza o naszym ciele, zdrowiu, bezpieczeństwie, tożsamości, relacjach czy samoakceptacji. Dotyczy zagadnień związanych z człowiekiem i jego życiem – tożsamości, poczucia własnej wartości, przeciwstawienia się niechcianemu, zdrowia i profilaktyki2.
Katarzyna Czerwonka, edukatorka seksualna, założycielka serwisu edukacyjnego Seksperci.pl
Edukacja seksualna to proces przekazywania wiedzy, umiejętności i wartości związanych z seksualnością, zdrowiem reprodukcyjnym oraz relacjami międzyludzkimi. Celem edukacji seksualnej jest wsparcie osób, w szczególności młodzieży, w świadomym i odpowiedzialnym podejmowaniu decyzji dotyczących ich zdrowia seksualnego, relacji interpersonalnych oraz zrozumieniu własnej tożsamości i potrzeb. Edukacja seksualna obejmuje takie tematy jak:
Samopoczucie i samoakceptacja: wzmacnianie poczucia własnej wartości i pozytywnego obrazu ciała.
Anatomia i fizjologia człowieka: poznanie funkcjonowania ciała, szczególnie układu rozrodczego.
Relacje i emocje: nauka o budowaniu zdrowych relacji, wzajemnym szacunku, komunikacji i empatii.
Antykoncepcja i ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (STI): wiedza o metodach antykoncepcji i sposobach zapobiegania zakażeniom.
Bezpieczeństwo i zgoda: zrozumienie zasad zgody i bezpieczeństwa w kontekście seksualnym.
Tożsamość płciowa i orientacja seksualna: zrozumienie różnorodności w obszarze tożsamości i orientacji seksualnej.
Czym edukacja seksualna różni się od wychowania do życia w rodzinie?
FAKT 1. EDUKACJA SEKSUALNA WPŁYWA NA ZDROWE PODEJŚCIE DO CIAŁA I RELACJI
Edukacja seksualna wyposaża w wiedzę, umiejętności, postawy i wartości, które pomagają dbać o zdrowie, rozwijać pełne szacunku relacje społeczne i seksualne, podejmować odpowiedzialne decyzje oraz rozumieć i chronić prawa innych.
– Przygotowanie osoby do podejmowania świadomych decyzji w sferze seksualności wymaga przekazania mu zarówno wiedzy, jak i umiejętności, które pomogą mu zrozumieć siebie oraz nawiązywać zdrowe relacje z innymi — ta nauka i doświadczenia, które na nią wpływają, rozpoczynają się już w dzieciństwie3 – tłumaczy Miri Palak, edukatorka seksualna, psycholożka i koordynatorka zespołu pomocowego SEXEDPL– Dlatego, kluczowe jest, aby dziecko miało szansę poznać swoje ciało i jego funkcje, umiało rozpoznawać i wyrażać swoje granice, a także komunikować swoje potrzeby i oczekiwania w sposób jasny i w zgodzie ze sobą.
MIT 1. ROZMOWY O SEKSIE ZACHĘCAJĄ DZIECI DO WCZEŚNIEJSZEJ AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ
Badania pokazują, że wysokiej jakości edukacja seksualna przynosi pozytywne rezultaty. Młodzi ludzie są bardziej skłonni opóźnić rozpoczęcie aktywności seksualnej – a gdy decydują się na rozpoczęcie współżycia, uprawiać bezpieczniejszy seks – gdy są lepiej poinformowani o swojej seksualności, zdrowiu seksualnym i swoich prawach.
– Rzetelna edukacja seksualna, w porównaniu z seksualizacją, opóźnia wiek inicjacji i daje młodym ludziom odpowiednią wiedzę jak podejść do seksu świadomie i bezpiecznie4 – tłumaczy Joanna Niedziela, psycholożko-seksuolożka.
FAKT 2. EDUKACJA SEKSUALNA POMAGA W ZAPOBIEGANIU NIECHCIANYM CIĄŻOM I CHOROBOM PRZENOSZONYM DROGĄ PŁCIOWĄ
Edukacja seksualna dostarcza rzetelnych informacji na temat anatomii, fizjologii, antykoncepcji oraz chorób przenoszonych drogą płciową. Osoby dobrze poinformowane podejmują bardziej świadome decyzje dotyczące życia seksualnego, co prowadzi do większej odpowiedzialności za swoje zdrowie i zdrowie partnera_ki i ograniczenia ryzykownych zachowań. Edukacja seksualna pomaga obalać mity związane z seksem i zdrowiem reprodukcyjnym, dzięki czemu młodzież nie kieruje się fałszywymi informacjami.
Osoby, które nie otrzymują odpowiedniej wiedzy na temat seksualności i zdrowia seksualnego, mogą być bardziej narażone na ryzyko niechcianej ciąży, infekcji przenoszonych drogą płciową oraz na wykorzystanie seksualne i przemoc5.
Sara Tylka, psycholożka i seksuolożka
MIT 2. EDUKACJA SEKSUALNA TO TYLKO ROZMOWY O TECHNIKACH I AKTACH SEKSUALNYCH
– Rzetelna edukacja seksualna daje szansę na ochronę naszych dzieci przed pedofilią, nadużyciami seksualnymi i gwałtem, uczy zasad partnerstwa, przekazuje wiedzę na temat profilaktyki chorób (np. nowotworowych), pozwala dostrzec i zrozumieć własne potrzeby seksualne, uczy wartościowania postaw i zachowań innych ludzi, pozwala zachować zdrowie seksualne (wiedza o ochronie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową i zakażeniem wirusem HIV, HPV6 – tłumaczy Monika Darmofał-Karanowska, edukatorka praw człowieka Amnesty International i edukatorka seksualna.
W przypadku młodszych uczniów edukacja seksualna nie oznacza nauczania o seksie. Zamiast tego może obejmować naukę o ciele, rozpoznawanie emocji i uczuć, rozmowy o życiu rodzinnym i różnych typach relacji, podstawy podejmowania decyzji, zasady zgody oraz postępowanie w sytuacjach przemocy, zastraszania czy nadużyć.
FAKT 3. WCZESNE ROZMOWY O SEKSUALNOŚCI WSPIERAJĄ ROZWÓJ PEWNOŚCI SIEBIE U DZIECI
Tematy związane z seksualnością i cielesnością nie powinny być pomijane w rozmowach z dziećmi ani traktowane jako coś wyjątkowego. Dlatego warto od samego początku nazywać genitalia w taki sam sposób, jak nazywamy inne części ciała. Dla dziecka penis czy wulwa są takimi samymi elementami ciała jak ręka czy nos – to my, dorośli, nadajemy im inne znaczenie.
“Większość rodziców chciałoby, aby dziecko wiedzę o seksie i seksualności poznało od nich. Mają czasem wyobrażenia takich poważnych rozmów w wieku, gdy dziecko będzie miało lat naście. Jeśli rzeczywiście chcemy doprowadzić do tego, że o seksie i seksualności będzie się w naszym domu rozmawiało, musimy zacząć od bycia dostępnym dla dziecka od samego początku” – mówiła w rozmowie z serwisem edziecko.pl Karolina Piotrowska, seksuolożka i autorka książek dla rodziców. “Czas na rozmowę z dziećmi o seksie mamy do mniej więcej 12 roku życia. Nie warto czekać, aż dziecko samo zapyta. Rodzic, czy chce, czy nie chce i tak jest dla swojego dziecka edukatorem seksualnym przez swoją postawę i przykład, jaki daje7.”
Rozmowy o seksualności pomagają dzieciom zrozumieć, że ich ciało i uczucia są naturalne i normalne. Dzięki temu uczą się, że pytania o ciało i emocje są czymś normalnym, a nie tabu, a tym samym, czują się bardziej komfortowo we własnej skórze. Dzieci, które uczą się o swoim ciele i emocjach, lepiej rozumieją siebie. To daje im narzędzia do radzenia sobie z presją i wpływem otoczenia, a także pomaga im w budowaniu pozytywnego obrazu siebie.
Dzieci mają prawo do rzetelnej edukacji seksualnej i zdobywania wiedzy w tym obszarze. Odcinanie ich od niej jest niesprawiedliwe, szczególnie że to od dorosłych zależy, jakie informacje im przekażą. To odpowiedzialność, której nie można odkładać.
MIT 3. DZIECI NIE SĄ GOTOWE NA WIEDZĘ O SEKSUALNOŚCI PRZED OKRESEM DOJRZEWANIA
To często powtarzany mit, że dzieci nie są gotowe na wiedzę o seksualności od najmłodszych lat. Ważne jest, aby dostosować przekazywane informacje do ich wieku i poziomu rozwoju. Edukacja seksualna nie oznacza rozmów o stosunku seksualnym wprost – na wczesnym etapie koncentruje się na innych aspektach, takich jak ciało, emocje, granice i relacje.
Jest taka wspaniała zasada w edukacji seksualnej – wiedza powinna wyprzedzać doświadczenie. To bardzo ważne! Szczegółowo mówiąc: człowiek przed piętnastym rokiem życia powinien wiedzieć, co to jest antykoncepcja, przed dziewiątym, dziesiątym – czym jest miesiączka i jak się ją „obsługuje”8.
Antonina Kopyt, psycholożka, edukatorka seksualna i ekspertka SEXEDPL.
Stopniowe wprowadzanie w temat, z uwzględnieniem potrzeb dziecka buduje zaufanie i poczucie wsparcia. Ważnym aspektem jest też tworzenie przez rodziców przestrzeni do zadawania pytań, otwartość na wątpliwości. Zaproszenie do dialogu, pozwala dziecku poczuć, że ma w rodzicu oparcie. Poczucie bycia wysłuchanym i zrozumianym ma tu kluczowe znaczenie.
Dzięki podstawom przekazanym przez rodziców, młodzi ludzie zyskują przekonanie, że seksualność jest ważnym, naturalnym tematem. Otwarta komunikacja na temat seksualności eliminuje poczucie wstydu i niepewności. Dzieci, które czują, że mogą pytać i rozmawiać, są mniej podatne na dezinformację i lęk.
FAKT 4. EDUKACJA SEKSUALNA POMAGA MŁODZIEŻY W NAUCE ASERTYWNOŚCI I GRANIC
Jednym z celów edukacji seksualnej jest ochrona dzieci przed seksualizacją. Poprzez naukę na temat granic własnych i innych osób, dzieci i młodzież uczą się rozpoznawać nieodpowiednie zachowania i sytuacje, które mogą stanowić zagrożenie. Na przykład, dzieci uczą się, że mają prawo do prywatności, mogą mówić „nie” i rozpoznać, kiedy ktoś narusza ich granice – są to elementy, które sprzyjają ich bezpieczeństwu w sytuacjach kontaktu z dorosłymi.
Myślę, że każdy rodzic chciałby, żeby jego/jej dziecko wiedziało, co się dzieje z ciałem podczas dojrzewania — co jest normą, a co może wzbudzać niepokój, żeby dziecko umiało odpowiednio zareagować, gdy dzieje mu się krzywda, żeby było pewne siebie i umiało budować relacje. To jest właśnie edukacja seksualna. I bardzo jej wszyscy potrzebujemy. Przez edukację rozumiem nie tylko wiedzę, ale również umiejętności i postawy9.
Ewa Pietruszczak, współtwórczyni moonki – inicjatywy zajmującej się pomaganiem dojrzewającym dzieciom i ich rodzicom lub opiekunom w budowaniu pozytywnej relacji z ciałem.
MIT 4. WYSTARCZY, ŻE DZIECI NAUCZĄ SIĘ O SEKSIE W DOMU
Aż 71% badanych (Raport “Narodowa Kartkowka z WDZ”) nie zgadza się z tym, że za edukację seksualną dzieci powinni odpowiadać wyłącznie rodzice. Dlaczego nie wystarczy, że dzieci nauczą się o seksie w domu?
- W wielu domach seks był tematem przemilczanym, stanowił tabu, którego rodzice unikali lub rozmawiali o nim tylko w kontekście ostrzeżeń i zakazów.
- Dla młodych ludzi barierą w rozmowach z rodzicami jest przede wszystkim wstyd i obawa przed niezrozumieniem. Respondenci przyznają, że wstydzili się pytać rodziców o kwestie związane z seksualnością, bali się ich reakcji.
- Rodzice czują się skrępowani tym tematem i niekompetentni, nie wiedzą, jak rozmawiać, boją się, że zachęcą dzieci do eksperymentowania. Sami wychowani w czasach, gdy o tych sprawach się nie mówiło, czują się zagubieni i nieprzygotowani.
Rodzice nie zawsze wiedzą, jak poruszyć temat edukacji seksualnej, co prowadzi do zawoalowanych rozmów lub ich całkowitego braku. To powoduje, że młodzi ludzie nie otrzymują niezbędnych informacji w środowisku domowym, co wpływa na ich rozwój i postrzeganie seksualności10.
Patrycja Wonatowska — seksuolożka, psycholożka, wspołpracuje z SEXEDPL
Młodzi oczekiwaliby od rodziców większej otwartości, gotowości do szczerej, choć dostosowanej do ich wieku rozmowy. Chcieliby móc zwrócić się do nich z wątpliwościami, liczyć na wsparcie i akceptację.
Nasze badanie wyraźnie pokazało, że poziom wiedzy Polek i Polaków na tematy związane z seksualnością jest bardzo niski. Choć 82 proc. osób oceniło swoją wiedzę na czwórkę, to w teście obejmującym podstawową wiedzę z zakresu edukacji seksualnej czwórkę lub wyższą ocenę uzyskało zaledwie 16 proc. badanych.
Chcesz sprawdzić swoją wiedzę na temat seksualności człowieka? Zrób naszą kartkówkę >>
FAKT 5. WŁAŚCIWA EDUKACJA SEKSUALNA SPRZYJA BUDOWANIU ZDROWYCH RELACJI MIĘDZYLUDZKICH
- Właściwa edukacja seksualna nie tylko przekazuje wiedzę o ciele i zdrowiu, ale także rozwija umiejętności potrzebne do budowania zdrowych, pełnych szacunku relacji międzyludzkich.
- Edukacja seksualna uczy, że każda relacja powinna opierać się na dobrowolnej zgodzie obu stron. Dzieci i młodzież uczą się, jak wyrażać swoje granice i respektować granice innych, co pomaga w budowaniu relacji opartych na wzajemnym szacunku.
- Edukacja seksualna zachęca do wyrażania swoich potrzeb, uczuć i oczekiwań w sposób jasny i asertywny.
- Edukacja seksualna pomaga zidentyfikować niezdrowe wzorce w relacjach, takie jak przemoc emocjonalna, kontrola czy manipulacja.
- Edukacja seksualna obala stereotypy płciowe i uczy szacunku dla różnorodności, co sprzyja budowaniu bardziej inkluzywnych relacji.
MIT 5. INTERNET TO DOBRE I WYSTARCZAJĄCE ŹRÓDŁO WIEDZY O SEKSUALNOŚCI DZIECI
Najczęściej wskazywanymi aktualnym źródłami wiedzy są: wyszukiwarka internetowa i źródła edukacyjne lub informacyjne.
W dzisiejszych czasach dostęp do rzetelnych informacji jest dużo łatwiejszy, ponieważ są one na wyciągnięcie ręki. Wielu edukator_ i specjalist_ dzieli się swoją wiedzą w social mediach. Jest jednak pewien problem, na jaki można w tej mnogości źródeł natrafić. Nie zawsze łatwo jest odróżnić, szczególnie młodym osobom, czy ktoś rzeczywiście przekazuje rzetelne informacje, czy nie. Zdarzają się niestety osoby, które szerzą szkodliwą wiedzę i powielają mity. I nierzadko mają one duże zasięgi11.
Joanna Niedziela, psycholożko-seksuolożka
Internet daje dostęp do różnorodnych źródeł, perspektyw i doświadczeń, pozwalając zdobyć potrzebną wiedzę, ale też skonfrontować i znormalizować własne obawy i odczucia. Umożliwia anonimowe poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące pytania, bez skrępowania i wstydu. Taką możliwość dają nasze anonimowe i bezpłatne konsultacje udzielane przez ekspertów SEXEDPL za pośrednictwem aplikacji Tellonym.
Internet bywa źródłem potencjalnych zagrożeń – fake newsów, mitów i stereotypów na temat seksu. Szczególnie groźne mogą być szkodliwe, przesycone przemocą i uprzedmiotowieniem treści pornograficzne, kształtujące wypaczone rozumienie seksualności.
– Z braku wiedzy o rozwoju człowieka i jego seksualności mogą wynikać zachowania ryzykowne: za wczesne wchodzenie w relacje seksualne, pozwalanie na przekraczanie granic cielesnych innym lub samej/samemu przekroczenie takich granic w stosunku do drugiej osoby, niezabezpieczone stosunki seksualne, nieplanowane ciąże, choroby przenoszone drogą płciową, konsekwencje wynikające z braku krytycznej refleksji nad tym, co widzimy w social mediach, szczególnie w kontekście tak zwanego pięknego lub idealnego ciała, zagrożenia związane z oglądaniem pornografii i na jej podstawie kształtowania wyobrażenia o tym, jak wygląda ludzkie ciało i seks – podkreśla Anna Jurek, edukatorka seksualna z grupy SPUNK. – Wszyscy chcemy, żeby nasze dzieci były zdrowe, szczęśliwe i bezpieczne. Edukacja seksualna jest jednym z narzędzi, które w tym pomagają12.
Przypisy:
- https://sexed.pl/joanna-dec-pietrowska-seksualnosc-postrzegana-jest-jako-cos-grzesznego/ ↩︎
- https://sexed.pl/katarzyna-czerwonka-wagina-i-penis-to-takie-same-slowa-jak-watroba-czy-reka/ ↩︎
- https://sexed.pl/miri-palak-dobra-edukacja-seksualna-odpowiada-na-potrzeby-i-pytania-nie-straszy-nie-narzuca/ ↩︎
- https://sexed.pl/joanna-niedziela-brak-rzetelnej-edukacji-seksualnej-odpowiada-za-poczucie-nieadekwatnosci-i-wstydu/ ↩︎
- https://sexed.pl/sara-tylka-wiedza-o-seksie-to-wazna-czesc-zycia-mlodych-osob/ ↩︎
- https://sexed.pl/monika-darmofal-karanowska-z-fundacji-sztama-nastolatki-nie-wiedza-jak-sa-zbudowane-narzady-plciowe/ ↩︎
- https://www.edziecko.pl/rodzice/7,79318,26209299,rozwoj-seksualnosci-u-dzieci-czas-na-rozmowe-o-seksie-mamy.html ↩︎
- https://ladnebebe.pl/jak-rozmawiac-z-dzieckiem-o-seksualnosci/ ↩︎
- https://sexed.pl/ewa-pietruszczak-w-moonce-oswajamy-rodzicow-z-tematami-dotyczacymi-seksualnosci/ ↩︎
- https://sexed.pl/wp-content/uploads/2024/06/Narodowa-Kartkowka-z-WDZ-SEXEDPL-DOZ.PL_.pdf ↩︎
- https://sexed.pl/joanna-niedziela-brak-rzetelnej-edukacji-seksualnej-odpowiada-za-poczucie-nieadekwatnosci-i-wstydu/ ↩︎
- https://sexed.pl/anna-jurek-z-grupy-spunk-dopiero-uczymy-sie-oswajac-cialo-i-nagosc/ ↩︎
